28 oktober 2024 13:00

Hoeveel elektronische apparaten moeten er nog worden vervangen voordat EU-consumenten reparatie daadwerkelijks als alternatief gaat zien?

Eind 2026 moeten Europese consumenten meer mogelijkheden hebben om hun elektronica te laten repareren. Dit volgt uit de nieuwe overeenkomst over het recht op reparatie die de EU in april 2024 heeft aangenomen.

Elektronisch afval is de snelst groeiende afvalstroom in Europa, met in 2022 alleen al meer dan 35 miljoen ton afkomstig van consumentenelektronica. Slechts 40% hiervan werd gerecycled. Gelukkig heeft Europa onlangs nieuwe wetgeving aangenomen die zegt dat producten waar mogelijk eerst moeten worden gerepareerd voordat ze eventueel worden vervangen. De vraag is echter: wat gebeurt er in de tussentijd totdat de wet van kracht is? En gaat deze nieuwe richtlijn er daadwerkelijk voor zorgen dat we minder producten zullen vervangen en meer gaan repareren?

Minder vervangen, meer repareren

Alleen al in België produceert elke inwoner volgens de VN ongeveer 21,7 kilo elektronisch afval per jaar, waarvan veel hergebruikt had kunnen worden. Als we op deze manier doorgaan, ontstaat er tussen nu en het moment dat deze wet over 2,5 jaar van kracht wordt een duizelingwekkende hoeveelheid e-waste.

De nieuwe Europese wet brengt weinig veranderingen aan in de keuzemogelijkheden wanneer een product defect is, maar ik hoop dat fabrikanten vaker verantwoordelijk zullen worden gehouden voor de wegwerpcultuur doordat consumenten producten kunnen laten repareren. Moeten we, voordat het zover is, blijven wachten op de EU en in de tussentijd kapotte smartphones en tablets blijven weggooien? Wat kan er worden opgelost door wetgeving en hoeveel van het probleem heeft te maken met de mentaliteit en het bewustzijn van de consument? Daar moeten we ons meer op richten.

Focus op voorlichting en samenwerking

Vlaanderen zette in 2016 al in op een meer circulaire benadering van materialen en afval. Het toenmalige Vlaams Materialenprogramma is intussen uitgegroeid tot Vlaanderen Circulair, een partnerschap tussen overheid, bedrijven, academische instellingen en maatschappelijke organisaties. Dankzij investeringen in circulaire innovatie en door de materiaalvoetafdruk te ontkoppelen van economische groei, wil de Vlaamse regering van Vlaanderen een koploper maken in circulaire ontwikkelingen.

Op nationaal niveau is in 2021 een federaal actieplan goedgekeurd. Daarin stonden 25 voorstellen voor maatregelen die onder de federale bevoegdheid vallen, zoals productnormen, consumentenbescherming, overheidsopdrachten, werkgelegenheid en belastingen. Met de komst van een nieuwe regering na de federale verkiezingen van 2024 is het tijd om onze doelstellingen te herbekijken.

Ik denk dat er meer kan worden gedaan om reparatie te bevorderen, bijvoorbeeld door middel van voorlichting en campagnes de mentaliteit van consumenten te veranderen en hun bewustzijn te vergroten. Dit is naar mijn mening onvermijdelijk als de Right to Repair-wetgeving echt een verschil wil maken. Consumenten moeten weten dat het verstandig is om kapotte smartphones of tablets te laten repareren, in plaats van ze weg te gooien of op zolder te laten liggen. De overheid zou moeten investeren in educatieve campagnes om reparatie en koop- of inruilprogramma’s te democratiseren.

We kunnen ook veel meer doen om het consumentenvertrouwen in refurbished apparaten te vergroten door hen de voordelen van refurbished ten opzichte van een nieuw toestel uit te leggen: een betrouwbaar toestel dat als nieuw functioneert, aan een fractie van de prijs.

Maak van reparatiecultuur de nieuwe norm

Om dit te realiseren, is er ook meer samenwerking nodig tussen alle spelers in het productieproces, van fabrikanten tot retailers, om een goed functionerende infrastructuur te garanderen. We moeten ervoor waken dat de nieuwe wetgeving niet slechts een kanttekening wordt en dat consumenten door het gebrek aan informatie terughoudend blijven. Om daadwerkelijk impact te hebben, moeten we zorgen dat het belang van duurzaam en circulair gebruik van elektronica focus is en de nieuwe norm wordt. Alleen op deze manier kunnen we er voor zorgen dat, zodra de wetgeving over twee en een half jaar van kracht is, ook de consument er klaar voor is om deze daadwerkelijk na te leven.