Designerbaby’s: mogelijk derde CRISPR-baby geboren in China

November vorig jaar werd in Hong Kong de tweede Internationale Top over menselijke genoomadaptatie gehouden. Daar zouden de voor-en tegenargumenten van genetische modificatie op mensen moeten behandeld worden, maar in de plaats daarvan werd de hele conferentie overschaduwd door het onthutsende nieuws dat de Chinese wetenschapper He Jiankui een genetisch gemodificeerde baby had gecreëerd. De wetenschapper zou naar verluidt de genetische code van twee tweelingzusjes aangepast hebben met de beruchte CRISPR-methode. Alsof dat nog niet genoeg was, zei He doodleuk dat er nog een tweede Chinese vrouw zwanger was van een CRISPR-baby, een nieuwtje dat later bevestigd werd met een zwangerschapstest. 

Immuun voor HIV

Het derde CRISPR-kindje zou nu elk moment kunnen geboren worden – of is misschien al geboren – je weet maar nooit met die Chinese geheimhouderij. Als de baby ondertussen al geboren is, is het nog maar de vraag of de Chinese overheid dat ook effectief zal toegeven. 

Aan He’s ‘tweelingzusjes’ werd overigens serieus gesleuteld. Zo werd het CCR5-gen aangetast om de meisjes zo immuun te maken voor het HIV-virus. 

“Riskant en ronduit nutteloos”

He had het zich waarschijnlijk anders voorgesteld, maar hij werd allesbehalve als wetenschapsheld onthaald na die onthulling. Oberservatoren van over de hele wereld (China incluis) veroordelen zijn medisch avontuur en noemden het riskant tot zelfs ronduit nutteloos. Hoe spijtig ook voor He, het is een houding die ergens wel te begrijpen valt. Genetica lijkt een van de laatste wetenschappelijke domeinen te zijn, waar de mens best niet teveel tussenbeide komt. De CRISPR-methode gaat daar echter lijnrecht tegenin. 

CRISPR is het belangrijkste onderdeel van het bacteriële verdedigingsmechanisme tegen virussen. Een CRISPR is een kort segment van herhaalde codes binnen een stukje DNA. Die segmenten worden dan door bacteriën gebruikt om een nieuwe virusaanval te herkennen, of die ofwel af te slaan. CRISPR wordt vaak gebruikt als afkorting voor de CRISPR-cas9-methode. Cas9 is een enzym dat onmiddellijk een virus-DNA kan herkennen. CRISPR en cas9 werken samen, maar spelen een aparte rol. CRISPR kan je best vergelijken met een grote DNA-bibliotheek met dezelfde stukjes eigen DNA en ingebouwde stukjes DNA van een agressief virus. Cas9 is dan de schaar die het virus-DNA herkent, en het meteen uit de genoomsequentie knipt. 

Hetzelfde mechanisme kan ook toegepast worden bij mutaties die een ziekte veroorzaken, waarna cas9 de mutatie gewoon kan wegknippen. Als de cel daarna ook nog eens een voorbeeld-DNA wordt toegediend, kan de cel die zelf beginnen kopiëren, waardoor de mutatie vervangen wordt door de “juiste” DNA-sequentie. 

Frankenstein

De hele techniek doet nogal veel denken aan eugenetica, een manier waarbij DNA veranderd wordt om een “perfect mensenras” te creëeren. Vanuit transhumanistisch perspectief is het nochtans de normaalste zaak van de wereld om de menselijke verbetering voort te zetten via modificatie.  

De hele techniek doet nogal veel denken aan eugenetica, een manier waarbij DNA veranderd wordt om een “perfect mensenras” te creëeren.

Hoewel de Chinese maatschappij He nu afschildert als “de Frankenstein van China”, is de wetenschappelijke wereld ook vooral erg benieuwd naar de “resultaten” van zijn experiment. Nog een CRISPR-baby zou onweerlegbaar bewijs zijn dat CRISPR, ondanks de hele controverse errond, toch “levende wezens” kan voortbrengen. 

Daedalus en Icarus

Toch doet genetische modificatie altijd een beetje denken aan het verhaal van Icarus en Daedalus. Icarus die als mens te dicht tegen de zon vloog, waardoor de bijenwas aan zijn zelfgemaakte vleugels was beginnen smelten. De vleugels vielen langzaam maar zeker uit elkaar, en Icarus stortte zijn dood tegemoet, recht in de zee die vandaag nog steeds zijn naam draagt, de Icarische Zee. Of de legende al dan niet waar is, draagt ze toch een belangrijke levensles met zich mee. Dat hoogmoed ten val leidt. Soms lijkt de mens die verhaaltjes uit de Griekse mythologie niet meer indachtig te zijn, want ook wij wanen ons – net als Icarus – goden.  

Een mooi voorbeeld van die menselijke hoogmoed is genetische manipulatie. Sjoemelen aan iets dat de natuur, God, het universum, of hoe je het ook noemen wil, in elkaar heeft gestoken met alle vernuft van dien.  

CRISPR breng veranderingen toe aan die creatie. Genetisch defectje in je code? Geen probleem, dat wordt er wel even uitgeknipt. Voor medische toepassingen is het algemeen aanvaard dat je “defecte” genen (als in; genen die zouden zorgen voor een ongeneeslijke bloedziekte of het Syndroom van Down) er even laat uitknippen, alsof het er nooit geweest is. Toch wordt diezelfde technologie opeens heel beangstigend wanneer we kerngezonde baby’s willen tweaken. Enter de zogenaamde designerbaby’s, met ouders die graag een blonde krullenbol met blauwgroene ogen willen, waar de natuur in eerste instantie donkere kijkers en sluik haar voorzien had.  

Frankenstein-baby’s

China toont zich sceptisch ten opzichte van de CRISPR-methode, en zette eerder dit jaar een aantal stappen om hun wetten omtrent genoomgefoefel te verduidelijken, en om strengere straffen te voorzien voor eenieder die de wetten schendt. Opvallend genoeg wordt de kwestie-He nu compleet gehuld in een nevel van geheimzinnigheid. Dat zorgt ervoor dat Chinese wetenschappers gefrustreerd raken omtrent het gebrek aan transparantie over de hele zaak. Waar iedereen het over eens lijkt te zijn is dat de identiteit van de drie CRISPR-kindjes en hun ouders niet openbaar mag worden gemaakt. Het is één ding om genetisch gemodificeerde baby’s voort te brengen, maar het is een andere zaak om ze dan ook nog eens te onderwerpen aan ongewenste aandacht voor hun genetische code. Niemand wordt graag een “creatie van Frankenstein” genoemd.