Computer ontmaskert valse Bruegels
Verstokte romantici zullen het niet graag horen, maar grote kunst blijkt perfect wetenschappelijk te analyseren.
De Amerikaanse onderzoeker Daniel Rockmore van het Dartmouth College heeft de code gekraakt van wat het werk van de Belgische meesterschilder Pieter Bruegel de Oude uniek maakt. Hij baseerde zich daarvoor op sparse coding, een techniek die normaal gebruikt wordt om digitale foto’s te analyseren.
Samen met zijn collega’s onderzocht Rockmore bij acht werken van Bruegel de penseelstreken van de kunstenaar. Daarvoor scande hij acht echte Bruegels in. Van de afbeeldingen die dat opleverde, bakende Rockmore vervolgens secties af die hij uiteenhaalde op basis van de richting van de penseelstreken.
Behalve de horizontale, verticale of diagonale oriëntering van de streken werden de dikte en de lengte ervan in kaart gebracht.
Techniek heeft wel beperkingen
Aan de hand van de statistieken die dat opleverde, stelde Rockmore het profiel op van de unieke stijl van Bruegel. De handtekening van de schilder, als het ware. Na jaren van sleutelen aan de software slaagde hij er uiteindelijk in om met behulp van de computer acht authentieke Bruegels te onderscheiden van vijf bekende vervalsingen.
Een mooie verwezenlijking, maar toch wijst Rockmore op de beperkingen van de techniek. Er is behoorlijk wat ‘bronnenmateriaal’ nodig om het profiel van de kunstenaar op te stellen, en de wetenschapper moet op voorhand duidelijk weten wat de doelen van zijn vergelijkend onderzoek zijn.
Wat het oog niet ziet
Toch hoopt Rockmore met zijn nieuwe techniek een bijdrage te kunnen leveren aan het onderzoek naar vervalsingen. Bovendien zou sparse coding subtiele nuances in het werk van schilders kunnen opsporen die normaal het menselijke oog ontgaan.
Al is het allerminst zijn bedoeling om de menselijke expertise te vervangen. Liever wil Rockmore kunstwetenschappers, historici en conservatoren een nieuw hulpmiddel aanbieden. Die bedienen zich nu al vaak van de nieuwste technologieën, zoals chemische analyse en infrarood.
"Onze methode is helemaal gebaseerd op kwantitatief cijfermateriaal en laat de enorme ervaring van kenners buiten beschouwing. Ze biedt aanvullende mogelijkheden bij het kunstonderzoek, met als grote voordeel dat ze rigoreus objectief is", verduidelijkt een collega van Rockmore.
