Wat BlackBerry echt in leven zal houden

Met de Z10 presenteerde BlackBerry in januari niet alleen zijn eerste ‘echte’ touchscreentelefoon. Het toestel stond symbool voor een herboren bedrijf dat eindelijk begon met terugvechten.

Research in Motion (RIM) koos daarvoor een weinig verrassende nieuwe naam (BlackBerry) en een tegendraads besturingssysteem (BlackBerry 10). De Duitse buitenstaander Thorsten Heins, die vorig jaar in zijn uppie het tij moest keren, stond aan de basis van de koerswijziging die het zwalkende bedrijf van de ondergang moest redden.

Jaar van de wederopstanding
Tijdens BlackBerry Live 2013, de traditionele hoogmis van het Canadese bedrijf in het zonnige Orlando, straalde Heins uit dat hij in die opzet was geslaagd.

[related_article id=”161563″]

De triomfantelijke ogende topman maakte bekend dat het afgelopen financiële kwartaal in de zwarte cijfers was geëndigd, presenteerde tussen neus en lippen door een nieuwe budgettelefoon en stelde zijn gloednieuwe topmanagement voor, waaronder een Fransman en een Zweed.

“Sommige mensen zeiden me dat vorig jaar de laatste conferentie zou plaatsvinden voor BlackBerry”, zei Heins. “Ze hadden het verkeerd. Niet alleen zijn we er nog steeds, als bedrijf gaan we nu met volle kracht vooruit”, zei Heins.

Maar is deze conferentie een glorieuze wederopstanding of juist de laatste stuiptrekking van een bedrijf dat zijn relevantie verloren heeft? Telt BlackBerry ook nog mee buiten de conferentiemuren in Florida?

Magere jaren
Het Canadese bedrijf dat ‘mobiel in het DNA heeft zitten’, zoals Heins het uitdrukte, is zichzelf lelijk tegengekomen in de afgelopen paar jaar.

Terwijl het stug bleef vasthouden aan het model waarmee het groot was geworden, de mollige smartphones met hun QWERTY-toetsenbord en kleine scherm, werd het aan alle kanten ingehaald door Apple, de Androidbrigade en, tot overmaat van ramp, nu ook Windows Phone.

Onlangs werd bekend dat Microsofts mobiele platform voor het eerst BlackBerry voorbijstreeft op de smartphonemarkt. Marktonderzoeker IDC zag Windows Phone in het eerste kwartaal van 2013 langs BlackBerry schieten en daar kan de veelbelovende start van BlackBerry 10 voorlopig weinig aan veranderen.

Alleenheerschappij is voorbij
Ook in het bedrijfsleven, waar veel ondernemingen de veilige BlackBerry’s tot verplichte kost maakten, krijgt de telefoonbouwer nu harde klappen.

Smart Business Strategies concludeerde onlangs uit eigen onderzoek dat BlackBerry in twee jaar tijd 20 procent marktaandeel moest afstaan in het Belgische bedrijfsleven. Uit een rondvraag bij 1.500 lokale ondernemingen bleek vooral de iPhone te profiteren van de terugval.

Onzekere toekomst

Als je dat allemaal bij elkaar optelt, ziet het er nog altijd niet best uit voor het ‘nieuwe’ BlackBerry. Toch heeft het wel degelijk een kans om te overleven in de door Apple en Samsung gedomineerde mobiele markt.

Met zijn toestellen zal BlackBerry voorlopig de strijd niet gaan winnen. Tijdens zijn keynotepresentatie was Heins opvallend vaag over het verkoopssucces van de Z10. En met de Q10, het eerste topmodel met vertrouwd toetsenbord en BB10 zal het bedrijf hooguit bestaande klanten bewegen om over te stappen naar de nieuwe generatie toestellen.

Ook de Q5, een budgetmodel dat BlackBerry in Orlando aan de wereld voorstelde, zal het moeilijk krijgen. Het Canadese bedrijf had de afgelopen jaren opvallend veel succes met zijn goedkope Curve-modellen, die jongeren overhaalde om voor een redelijke prijs een toestel aan te schaffen.

Het vermogen om instantboodschappen te versturen via de populaire BlackBerry Messenger-applicatie leverde BlackBerry destijds een fiks marktaandeel op in opkomende regio’s als Zuid-Amerika.

Maar een paar jaar later staan applicaties als WhatsApp en Viber te trappelen om de rol van BBM over te nemen. En deze diensten draaien wèl op de goedkope Androidtelefoons die concurrenten over de hele wereld in het defensief hebben gedrongen.

“Iemand die verplicht een BlackBerry van de zaak moet hebben, is jaloers als zijn buurman op een verjaardag trots zijn Samsung Galaxy S4 laat zien”, vatte een distributeur van een Nederlandse telecomprovider het treffend samen tijdens de conferentie.

Nieuw jasje, oude boodschap
Het zijn echter niet de toestellen, maar juist de onderliggende software en diensten die BlackBerry de komende jaren in leven gaan houden.

“Beveiliging is wat BlackBerry maakt”, zei hoofd beveiliging Scott Totzke tijdens een interview met ZDNet. “Het is ons merk en onze klanten verwachten de beste mobiele beveiliging die ze kunnen krijgen”

Totzke doelt daarmee op het feit dat BlackBerry in zijn bestaan nog geen enkele keer is gekraakt, een indrukwekkende prestatie in de met malware vergeven technologiewereld.

Het heeft bovendien zowel de ontwikkeling van software en hardware vrijwel volledig in eigen handen, terwijl de meeste concurrenten hun toestellen als het ware op afbestelling laten aanleveren bij de telefoonwinkel.

“Je kunt hardware en software niet van elkaar scheiden”, zegt Totzke.

QNX: het geheime wapen

Tijdens BlackBerry Live 2013 werd dan ook uitvoerig uitgeweid over wat BlackBerry 10 zoveel veiliger maakt dan andere mobiele besturingssystemen. En dat heeft alles te maken met QNX, een ervaren softwarebedrijf dat voormalig topman Mike Laziridis in 2010 in huis haalde.

QNX staat aan de de basis van BlackBerry 10 en is het geheime wapen dat het wankelende bedrijf de komende jaren weer op de been moet helpen.

Bouwen op een stevige bodem
QNX bouwt al jaren besturingssystemen, maar dan het soort dat je aantreft in luxeauto’s, ziekenhuizen en kerncentrales. Het heeft daarvoor een platform ontwikkeld dat wezenlijk verschilt van bijvoorbeeld Windows, Android of het oude BlackBerry OS.

Alle bovengenoemde platforms zijn voorbeelden van een zogenoemde monolitische kernelstructuur, terwijl QNX (maar ook Apples iOS en Mac OS X), juist voorbeelden zijn van een microkernelstructuur.

Het verschil tussen de twee zit ‘m in de manier waarop het besturingssysteem met processen omgaat. De eerstgenoemde familie draait alle belangrijke systeemprocessen binnenin de kernel, die bij het booten allemaal in het werkgeheugen worden geladen.

Een microkernel treedt daarentegen op als een soort verkeersleider. Alle belangrijke taken van het besturingssysteem, zoals het bestandssysteem en systeemdrivers, zijn ingedeeld als onderliggende processen, waarbij de microkernel samen met een procesbeheerder de taken verdeelt.

In een monolitische kernel hebben alle systeemprocessen dus toegang tot hetzelfde werkgeheugen, waardoor de kans veel groter is dat ze elkaar in de weg zitten en systeemcrashes veroorzaken. Een microkernel wijst elk proces een specifiek stukje geheugen toe, waardoor een crashend proces niet het hele systeem kan doen ontsporen.

De meeste Windows-gebruikers kennen dit verschijnsel als een onheilspellend blauw scherm en een onvermijdelijke herstart.

Stabiel en veilig
Die nieuwe aanpak moet BlackBerry 10 niet alleen enorm stabiel maken, maar zorgt ook dat het een stuk veiliger is. Malafide apps kunnen immers alleen schade aanrichten in het aan hen toegewijzen stukje grondgebied en hebben niet genoeg toestemmingen om bij gevoelige informatie in andere processen te kunnen.

Daarom kan BlackBerry ook met gerust hart het ‘sideloaden’ van Androidapps toelaten, wat inhoudt dat gebruikers met de hand hun favoriete apps van het Google-platform kunnen overbrengen naar hun BB10-toestel. “Of je nu een native applicatie of een Android-app inlaadt, betekent niet dat je de ingebouwde veiligheidsstructuur van BlackBerry 10 kunt omzeilen”, zegt Totzke.

QNX, dat waarschijnlijk binnenkort wordt herdoopt met dezelfde naam als die van het moederbedrijf, biedt bijzondere perspectieven. Dankzij de inherente structuur is het prima in staat om te draaien op zowel kleine als grote schermen. En hoewel Heins maar blijft herhalen dat hij ‘niets ziet’ in de tablet, was het eerste toestel waar het nieuwe besturingssysteem op draaide nu juist de Playbook. 

Tijdens BlackBerry Live 2013 werd opvallend veel aandacht besteed aan een Bentley Continental met reusachtig aanraakscherm, waarop een aangepaste versie van BlackBerry 10 draaide.

Voorzichtige omhelzing
Het voorlopige kroonjuweel van dit nieuwe platform is BlackBerry Balance, een BYOD-systeem dat met de hulp van QNX een strikte scheiding onderhoudt tussen zakelijke en persoonlijke apps. Daardoor kunnen gebruikers met hun privéapps min of meer doen wat ze willen, terwijl de zakelijke informatie veilig onder het wakende oog van de syteembeheerder blijft.

Onder het motto ‘if you can’t beat them, join them’ toonde het bedrijf tijdens Blackberry Live ook voor het eerst zijn oplossing voor Balance op andere besturingssystemen.

Secure Workspace in actie op een Android-toestel tijdens BlackBerry Live 2013.

Mobile Fusion, een beveiligd containersysteem binnen iOS en Android, was de afgelopen jaren al verkrijgbaar, maar met de lancering van BlackBerry Enterprise Server 10.1 wordt Mobile Fusion oplossing officieel geïntegreerd in de serversoftware onder de naam Secure Workspace.

Daardoor kunnen systeembeheerders in een grafisch overzicht alle toestellen op het bedrijfsnetwerk zien, of dat nu iPhones, Androids of BlackBerry’s zijn. En is het bijvoorbeeld mogelijk om gejailbreakte toestellen vanop afstand te wissen en te zien welke softwareversie een Android draait.

Gebruikers krijgen binnen een beveiligde container de mogelijkheid om hun mail te checken, de zakelijke agenda te bekijken en er is zelfs een beveiligde browser aanwezig binnenin de app. Beide versies zijn aangepast voor het besturingssysteem. Op iOS krijg je dus toegang via een app, terwijl de Androidvariant een eigen startscherm heeft.

De oplossing voor BYOD
Met het doorzetten van de Bring Your Own Device (BYOD)-hype brengen werknemers en managers steeds meer hun eigen toestellen mee naar kantoor. De securityafdeling van een bedrijf heeft op technisch en legaal gebied niet zo veel te zeggen over die privétoestellen als een toestel van de zaak.

“Ik wil dat je mijn flitsende nieuwe Android-toestel op het netwerk aansluit, maar ik wil niet dat je elke IT-policy die je maar kunt verzinnen gebruikt om mijn toestel compleet onbruikbaar te maken”, vat securityspecialist Alex Manea de situatie samen tijdens een sessie over de BlackBerry-beveiliging. 

“En als je dat wel doet, gebruik ik het toestel gewoonweg niet.”

Strijd om het mobiele kantoor

Balance, in combinatie met BlackBerry Enterprise Server 10.1, lijkt een solide oplossing voor dit probleem. Maar het aantal bedrijven dat oplossingen voor veilig zakelijk mobiel beheer groeit snel. Als BYOD het probleem is, moet Mobile Device Management (MDM) de oplossing zijn, zoals deze nieuwe markt bekend staat.

Oude rotten als Citrix (XenMobile) en nieuwkomers als Good Technology en MobileIron bieden inmiddels allen volwassen MDM-beheeroplossingen aan, die met hulp van virtualisatie, versleutelde containers en het ‘streamen van apps’ proberen om de bedrijfsinformatie veilig te houden.

Het moet de werknemer zo min mogelijk in de weg zitten, zonder dat de bedrijfsgegevens in gevaar komen.

BlackBerry heeft misschien wel het meest te vrezen van Samsung, een bedrijf dat in het afgelopen jaar veel interesse heeft getoond om voet aan de grond te krijgen in de bedrijfswereld.

Het ontwikkelde daarvoor Knox, een veiligheidsplatform voor Android, dat samen met zijn versleutelde Safe-container voor apps en data een totaaloplossing vormt op Android die BlackBerry op eigen terrein beconcurreert.

Het Amerikaanse ministerie van Defensie maakte onlangs bekend dat het, naast BlackBerry 10, ook Galaxy S4-toestellen met Knox zal toelaten op zijn beveiligde netwerken. Het gaf iets later Apple eveneens toestemming om te leveren aan het Pentagon.

Dit houdt in dat BlackBerry geen hofleverancier meer is in een gedeelte van de markt waar geheimhouding vooraan staat. Het Amerikaanse minsterie, met zijn honderdduizenden toestellen en traditionele cultuur van huishouding, is een trendsetter in de zakelijke wereld. Als het Pentagon het goedkeurt, zal het ook wel goed genoeg zijn voor mijn bedrijf, zullen veel bedrijven redeneren.

De fabrikant lijkt zich weinig zorgen te maken over het aanbod van de concurrentie.

“BlackBerry Balance is geen app. Het is geen oplossing die we achteraf toegevoegd hebben. Het is geen functie. Het is een integraal onderdeel van het besturingssysteem”, zegt Manea.

Geobsedeerd door apps
Als er één ding is waar het nieuwe BlackBerry nog steeds moeite mee heeft, is het wel de obsessie van de smartphonegebruiker met de mobiele app. Gebruikers overwegen een telefoon pas serieus wanneer het zijn favoriete apps in huis heeft en op dat gebied staat de Canadese onderneming nog mijlenver achter op de concurrentie.

Heins meldde op BlackBerry Live 2013 apetrots dat appwinkel BlackBerry World inmiddels 120.000 apps in huis heeft. Hij kondigde ook de komst aan van Skype, dat gebruikers van de Q10 en Z10 vanaf dan kunnen gebruiken voor het voeren van videogesprekken.

Dat neemt echter niet weg dat het nog veel te veel toppers moet missen die veel gebruikers essentieel achten, of dat nu Instagram, Vine of Spotify is. En als je rekening houdt met het feit dat Apples App Store nu rond de 800.000 apps telt, hebben Heins en de zijnen nog een lange weg te gaan.

Gebruikers teruglokken

Misschien wel de beste indicatie van BlackBerry’s nieuwe strategie is zijn besluit om BlackBerry Messenger open te stellen naar Apple iOS en Google Android. BBM, ook wel liefkozend ‘pingen’ genoemd in Nederland, was jarenlang een van de belangrijkste redenen om een zwarte telefoon met toetsenbordje in huis te halen.

Maar applicaties als WhatsApp, overigens ook aanwezig op BlackBerry 10, hebben de rol van BBM langzaam overgenomen. Critici zeggen dat BlackBerry de chatapp al veel eerder naar andere platforms hadden moeten komen. Anderen zeggen dan weer dat het openstellen van BBM alleen maar tot teruglopende verkopen zal leiden, waardoor BlackBerry zijn eigen ruiten ingooit.

Volgens topman Heins is de openstelling van BBM juist een daad van ‘zelfvertrouwen’ en laat het bedrijf zien dat het klaar is voor de volgende stap.

Inmiddels wordt ook duidelijk dat concurrerende smartphonemakers al interesse hebben getoond om BBM vooraf op hun toestellen te installeren. “BBM is een sterk platform dat een andere manier van communiceren biedt”, verklaart COO Kristian Tear die populariteit.

De nieuwe openheid van BlackBerry kan worden geïnterpreteerd als een lokkertje voor gebruikers op andere platforms. Met oplossingen als Secure Workspace en BBM lijkt het te zeggen: ‘dit is wat we kunnen bieden op Android en iOS. Maar als je (terug) bij ons komt, ben je beter af. En bij ons zijn je gegevens en je privacy wel veilig.’

Om weer iets van zijn oude glorie te herstellen, moet BlackBerry wel met meer op de proppen komen dan één touchscreentoestel, een paar toetsenbordmodellen en een verouderde tablet. Zolang er weinig is om naar terug te gaan, zullen smartphonegebruikers ook wegblijven.

Volgens geruchten komt tegen de kersdagen van dit jaar een nieuw topmodel (de A10) uit met groter scherm, dat direct de concurrentie moet aangaan. Maar intussen tikt de klok door en razen concurrenten als Samsung, Nokia en Apple voort.

Thorsten Heins is zich daar van welbewust. “We hebben een prachtig jaar gehad, maar we hebben nog veel werk voor de boeg.”