Leven voor het scherm: internet- en gameverslaving

Af en toe zie je ze in de krant voorbijkomen, de Taiwanese jongen die zich doodgamede, of de Chinese vader die een virtuele huurmoordenaar inhuurt, in de hoop zijn zoon van World of Warcraft af te krijgen. Vaak worden ze gezien als grappige berichtjes over gekke Aziaten, maar de verslaving erachter is wel degelijk de harde realiteit, ook in onze Westerse wereld.

DSM-5

Omdat gamen en internetgebruik nog relatief nieuwe concepten zijn, is ook het idee van gameverslaving of internetverslaving nog weinig bekend. Er is dan ook nog geen eenduidige, ‘officiële’ definitie van game- en internetverslaving, en de ziekte is ook niet officieel erkend. Dat betekent vooral dat ze nog niet in DSM-5 staat, het grote boek voor psychiatrische aandoeningen.

[related_article id=”160734″]

De symptomen zijn nochtans niet van de poes. De literatuur heeft het over vermoeidheid, hoofdpijn, geïrriteerde ogen en een gevoel van rusteloosheid en irritatie als je even je activiteiten moet staken, bijvoorbeeld als het internet uitvalt. Er zijn ook psychische symptomen, zoals snel geïrriteerd raken of taken en geliefden verwaarlozen. En dat alles heeft ook nog eens sociale gevolgen: je lief, je ouders of die vrienden die je al maanden niet meer gesproken hebt, gaan dat niet blijven pikken.

Tieners en volwassenen

Wat doe je eraan? Als het echt te gortig wordt, kan je in therapie gaan. Er zijn in België voorlopig twee plekken waar je terecht kan met een internet- of gameverslaving. Een ervan is het CAD Limburg, de andere is de Broeders Alexianen in Tienen. Niet toevallig twee psychiatrische hospitalen die zich bezighouden met, vooral, drugs- en alcoholverslaving. En ook met jongeren, want wanneer men praat over gameverslaving, heeft men het in de meeste gevallen toch over jongeren. Niet alleen omdat jongeren er wellicht gevoeliger voor zijn, maar ook omdat zij idealiter bij een stel ouders wonen die merken wanneer er iets mis is.

“Toen ik ermee begon, verwachtte ik dat ik ouders over de vloer zou krijgen met hun zoon of dochter”, zegt Mark Frederickx, stafmedewerker bij de Broeders Alexianen. “Zo is het niet gegaan. Ik zie veel ouders, maar die krijgen hun kinderen niet mee. Die jongeren hebben er immers geen problemen mee.” Gameverslaving is iets waar vooral de omgeving last van heeft, en niet zozeer de gamer zelf. Maar wanneer wordt het echt problematisch? “Ik zie het als een probleem wanneer het gamen de leeftijdsgebonden taken in de weg staat”, zegt Frederickx. “Als je als student je huiswerk niet meer maakt, als je jezelf verwaarloost, als je in een fles plast om niet recht te moeten staan van je pc, als je niet meer naar school gaat.”

Een verslaving als een ander

Verslaafden functioneren niet meer. Hun leefwereld verengt tot alleen die ene hobby, en in die zin zijn gameverslaving en internetverslaving vergelijkbaar met andere verslavingen. De verslavingen komen dan ook in verschillende vormen. “Je hebt de vrouw die niet op reis kan gaan omdat iemand haar koeien in Farmville moet melken. Sommigen raken ook verslaafd aan veilingsites zoals eBay, waardoor het meer een soort koopverslaving wordt. Of ze voelen een onweerstaanbare drang om constant online de beursresultaten te checken.”

Is het gezonder om tien uur per dag boeken te lezen, tv te kijken, te gokken, met de duiven te spelen of je postzegelverzameling te ordenen dan te gamen? Waarschijnlijk niet, een verslaving is en blijft een verslaving. Het verschil is natuurlijk wel dat bepaalde games juist gemaakt zijn om een verslavend effect te hebben, wat een en ander een stuk complexer maakt.

Denk maar aan de Facebook-spelletjes, zoals Maffia Wars of Farmville. Ze belonen je als je op gezette tijden terugkomt, en straffen je wanneer je dit vergeet. Zo gaan je plantjes dood wanneer je ze een paar dagen geen water geeft. Ook MMO’s, zoals het gekende World of Warcraft, hebben mechanismen aan boord die de speler bij het spel proberen te houden. Dat is ergens wel logisch: als je je geld verdient door maandabonnementen te verkopen, kan je maar beter zorgen dat spelers je spel lange tijd willen spelen.

Geen pauzeknop

Een online game heeft bovendien geen pauzeknop. Je kan niet, zoals bij offline spelletjes, even op Start duwen om het spel te pauzeren terwijl je een hapje gaat eten of de benen strekt. Ook het sociale aspect van gameverslaving mag je niet onderschatten. Die vrienden die je online maakt, en die je smeken om nog even verder te spelen, bijvoorbeeld. “Dat heeft zijn effect, zeker voor problematische gamers”, denkt Frederickx. “Die jongeren nestelen zich in de online wereld, met hun online vrienden. Vaak zijn dat jongeren die gepest worden op school, die een trauma hebben opgelopen. Zo’n online wereld is veilig.”

Al is de typische reactie om games dan maar volledig te bannen er ook weer over, vindt hij. “In mijn tijd waren het films die ons brein zouden doen rotten. Nu zijn het games. Het merendeel van de mensen kan perfect omgaan met gamen, maar we moeten zorg bieden aan diegenen die er niet juist mee omgaan.” Je ziet hetzelfde bij internetverslaving. “Mensen raken verslaafd aan Facebook en aan de sociale contacten. Het is makkelijk, he. Je moet maar op een knop drukken om heel veel mensen te bereiken. En je krijgt ook het gevoel dat je heel veel aandacht krijgt.” Een grappige status kost een halve minuut, genereert je een dozijn ‘likes’ en wat interactie, en je hoeft er niet eens je bed voor uit. Terwijl je in het echte leven met je vrienden moet afspreken, fysiek naar het café moet gaan, en dan nog eens enkele uren gespreksstof moet verzinnen. 

Normaal internetgebruik

Omdat internet- en gameverslaving zo divers is, kom je meestal niet ver met vragenlijsten waarop je moet ingeven hoeveel uur per dag je gamet. “Voor de ene is twee uur per dag te veel, voor de andere is dat tien uur”, zegt Frederickx, “Dat hangt af van de omstandigheden. Vaak zijn ze er op school in hun hoofd nog altijd mee bezig. Kinderen zitten na te denken over strategieën en leven op de schoolbanken eigenlijk gewoon verder in dat game. Voor mij zijn ze dan nog altijd aan het gamen.”

Al is het soms redelijk duidelijk dat iemand te veel gamet. “Ik heb iemand die al twee jaar niet meer naar school gaat. Hij heeft nog een paar vrienden. Die gamen ook, maar een pak minder, en ze proberen hem dan mee te krijgen om eens iets te gaan drinken, om op stap te gaan. Die jongen neemt bij wijze van spreken zijn jas en gaat mee op de bus wachten om op stap te gaan, maar voordat de bus daar is, draait ie zich om en gaat hij terug naar huis, verder gamen.”

Trek nooit de stekker uit

Omdat game- of internetverslaving nog amper bekend is, bestaat er ook geen vaste therapie voor. “Al wat werkt, is therapie”, zegt Frederickx. “Ik probeer in een eerste fase altijd contact te maken, of wat vertrouwen te krijgen. Soms laat ik ze hun computer meenemen, en dan mogen ze mij hier laten zien wat ze zoal spelen.” Daarna wordt het probleem geanalyseerd en probeer ik afspraken te maken met de jongere. Misschien een paar uur minder spelen, deze of gene taak eerst afwerken enzovoort. Volgens Frederickx gaat het in het begin allemaal heel traag.”Afspraken maken is altijd makkelijker dan ze houden.”

Wat je dan weer zeker niet mag doen, is gewoon de stekker uittrekken, zegt Frederickx. “Ik begrijp dat wel. Het eten is klaar, de ouders roepen dat zoonlief naar beneden moet komen, en nog eens, en nog eens, en dan gaat het internet uit. Dat leidt dan vaak tot agressie. Je moet ook begrijpen dat die jongere meestal in een guild zit, er worden afspraken gemaakt met zijn online vrienden, hij heeft vaak een rol te vervullen, en het wordt niet zomaar geaccepteerd dat je weggaat.” Het is uiteindelijk ook niet de bedoeling om mensen helemaal te doen stoppen met gamen, zegt Frederickx, “We willen er in de eerste plaats voor zorgen dat ze terug andere taken kunnen opnemen. Laat hen in het begin maar gewoon gamen.”

Hoe verslaafd ben jij?

In hun onderzoek uit 1998 naar computergameverslaving bij adolescenten probeerden psychologen Mark Griffiths en Nigel Hunt een lijstje te maken van typische symptomen van gameverslaving. Een gelijkaardige schaal werd opgemaakt door onderzoekers in Bergen, Noorwegen, in hun onderzoek naar Facebook-verslaving. Om voor jezelf uit te maken of je verslaafd bent aan games, Facebook, eBay, Twitter of een andere computerdienst kan je dus beginnen bij deze zes vragen. De Noorse onderzoeker Andreassen en zijn collega’s rekenen je tot een mogelijke verslaafde als je ‘vaak’ tot ‘zeer vaak’ moet antwoorden op minstens vier van de zes vragen. De test die ik hier publiceer is geen wetenschappelijk instrument, en moet dus ook niet zo gebruikt worden. Als je denkt dat je echt een probleem hebt, ga dan alsjeblieft naar de dokter.

• Je denkt er aan wanneer je iets anders aan het doen bent. Je werkt spelstrategieën uit in de klas of op het werk. Je kijkt uit naar Facebook, of plant dingen die je ermee gaat doen, terwijl je onder de douche staat of onderweg bent naar huis.
• Je wil het steeds vaker gebruiken. Als gamer wil je steeds meer tijd besteden aan je favoriete tijdverdrijf en heb je de hele tijd nieuwe games nodig om weer dat prettige gevoel te krijgen. Je gebruikt Facebook steeds frequenter. Die Twitter-account kan je geen seconde meer met rust laten.
• Het heeft invloed op je humeur. Je voelt je beter wanneer je gamet. Je gaat gamen om negatieve gevoelens tegen te gaan, zoals verdriet, stress of verveling. Of je Facebookt om persoonlijke problemen te ontvluchten.
• Je krijgt ontwenningsverschijnselen. Je raakt geïrriteerd wanneer je stopt of moet stoppen met spelen. Je panikeert wanneer het internet uitvalt of wanneer je enige tijd geen toegang hebt tot je computer/console/smartphone.
• Het heeft invloed op je leven. Door zo dikwijls te gamen, krijg je ruzie met je ouders of je lief. Je Facebookt zo vaak dat je werk eronder lijdt. Je bent zo verhangen aan koopjes op eBay dat je er geld en slaap bij inschiet.
• Je hervalt. Je probeert te minderen of te stoppen, maar dat lukt niet, of maar heel even.

Doe ook de online test: op de Nederlandse site http://gameadviesopmaat.nl vind je een zelftest voor jongeren die iets uitgebreider ingaat op gaminggewoonten.