Achtergrond: The Big Five van de techwereld
Google, Facebook, Apple, Microsoft en Amazon kennen we maar al te goed. Ooit waren het kleine start-ups, maar nu staan deze techgiganten bekend als de ‘Big Five’ van de technologiewereld. Zij hebben inmiddels een digitale monopoliepositie verworven. In Europa en de Verenigde Staten groeit de roep om een stevigere aanpak van deze partijen. Deze bedrijven zijn zó machtig, dat het volgens onder meer de Europese Commissie en het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden hoog tijd wordt om actie te ondernemen. Eerdere opleggingen van boetes aan deze bedrijven hebben niet geleid tot het gewenste resultaat. De afgelopen tijd zijn in Europa en de Verenigde Staten veel van deze technologiebedrijven aangeklaagd. Het gaat om zogenoemde antitrust-zaken, die als doel hebben om de macht van deze bedrijven in te perken.
Machtsmisbruik
Als het gaat om sociale netwerken, dan wordt Facebook gezien als de machtigste. Vanwege het ontbreken van concurrentie (Facebook koopt concurrerende bedrijven op) zou het bedrijf niet genoeg doen tegen de verspreiding van nepnieuws op het platform. Daarnaast zou het de privacy van gebruikers niet hoog genoeg op de agenda hebben staan. In december van 2020 is Facebook aangeklaagd door een aantal Amerikaanse Staten en de Amerikaanse handelscommissie FTC. Zij vinden dat de sociale mediagigant misbruik maakt van haar macht. De FTC wil dat Facebook haar dochterbedrijven WhatsApp en Instagram verkoopt. Diezelfde commissie gaf eerder zelf toestemming aan Facebook voor die overnames. Deze Amerikaanse handelscommissie heeft een jaar lang onderzoek gedaan naar de vermeende wanpraktijken van Facebook. Zo stelt de FTC dat Facebook haar concurrenten heeft opgekocht om deze vervolgens onklaar te maken. Hierdoor zou de markt worden verstoord en innovaties worden tegengehouden.
Op haar beurt, heeft Google een vermeend monopolie op de markt van zoekmachines. Hoewel er meer zoekmachines bestaan, zijn erg veel bedrijven afhankelijk van het zoekverkeer in Google. Doordat Google bovendien eigenaar is van het mobiele besturingssysteem Android, vindt de Europese Commissie dat de zoekgigant haar macht alleen nog maar verder heeft vergroot. Dat is nog niet alles: Google werd in december door tien Amerikaanse staten voor de rechter gesleept. Volgens de Texaanse openbare aanklager heeft Google “valse, misleidende en bedriegelijke” handelingen verricht bij het verkopen van advertenties. De techgigant zou in staat zijn om advertentieveilingen te winnen, zelfs als andere partijen meer geld bieden.
Apple is naast fabrikant van iPhones, iPads, Apple Watches en Macbooks ook de eigenaar van de App Store. Met deze online winkelomgeving heeft het bedrijf ontzettend veel macht over wat er aan software en apps op iPhones en iPads in de wereld terecht komt. Bovendien kan Apple de prijzen van app-ontwikkelaars verhogen. Externe app-ontwikkelaars moeten tussen de vijftien en dertig procent van de app-inkomsten aan Apple afdragen. Dat was voor de gameontwikkelaar Epic een reden om het populaire spel Fortnite uit de App Store te halen.
Op het gebied van online winkelen is Amazon een erg grote partij. In de Verenigde Staten is het zelfs de grootste, maar de online winkelgigant breidt uit naar steeds meer plekken in Europa, waaronder buurlanden Duitsland en Nederland. De Europese Commissie vindt dat het bedrijf haar dubbelrol niet goed hanteert. Amazon is zelf namelijk zowel een verkoopplatform als een marktplaats voor externe verkopers. Amazon verzamelt bovendien gegevens over deze verkopers en diens producten op het platform. De Amerikaanse techgigant verkrijgt daardoor een oneerlijk voordeel ten opzichte van de externe verkopers op het platform. Op deze manier kan Amazon een voorkeursbehandeling hanteren als het gaat om haar eigen producten.
Spelregels
In Brussel wil de Europese Commissie nieuwe wetgeving in het leven roepen om burgers en bedrijven beter te beschermen op digitaal vlak. Deze spelregels moeten ervoor zorgen dat grote technologiebedrijven beter worden gereguleerd. Halverwege december van 2020 zijn deze voorstellen gepresenteerd. Het gaat om twee afzonderlijke wetten: een die voortbouwt op digitale diensten en een die focust op digitale markten.
Tot op heden doen de grote techbedrijven aan zelfregulering, wat inhoudt dat zij beloven om binnen een bepaalde termijn actie te ondernemen als het gaat om online privacy, veiligheid en illegale content. In de praktijk blijkt dit te vrijblijvend te zijn. Er is niets wat deze zware jongens consequent op de vingers tikt. Voor digitale diensten zal volgens de nieuwe wetgeving gelden dat zij in grotere mate verantwoordelijk zullen worden gehouden voor de inhoud die op hun platforms verschijnt. Zo moet Facebook meer actie ondernemen om nepnieuws tegen te gaan, maar ook moet het sociale mediabedrijf ervoor zorgen dat er geen illegale content op het platform verschijnt, zoals naaktbeelden, wapenhandel en dergelijken. Voor een grote webwinkel als Amazon geldt dat het erop moet toezien dat er geen nagemaakte producten via het platform worden verkocht. Techbedrijven moeten bovendien transparant zijn over de redenen waarom bepaalde content verwijderd wordt. Dit is bedoeld om censuur te voorkomen. Bovendien zouden deze bedrijven dan niet geneigd zijn om op grote schaal geautomatiseerd materiaal te gaan verwijderen. In andere woorden wordt het deze dominante bedrijven verboden om hun eigen diensten voorrang te geven. Andere oneerlijke praktijken, zoals het onmogelijk maken om vooraf geïnstalleerde apps of software te verwijderen, worden uiteraard ook bestraft.
“Er is niets wat deze zware jongens consequent op de vingers tikt”
Scheiding van de macht
In de Verenigde Staten wil de overheid de macht van deze bedrijven inperken door deze partijen op te breken. Dit is zowat de zwaarste straf die een bedrijf kan worden opgelegd. Zo zou Facebook afstand moeten doen van de populaire platformen Instagram en WhatsApp. Ook in Europa denkt de Deense Eurocommissaris Margrete Verstager dat het opsplitsen van techreuzen mogelijk moet zijn in Europa. Toch is het iets wat lastig te bewerkstelligen is. Bovendien bestaat het risico dat er nieuwe monopolies ontstaan. Door met duidelijke regels te komen hoopt Brussel dominante technologiebedrijven in toom te houden. De grote techbedrijven zijn zelf vanzelfsprekend niet positief over een mogelijke opsplitsing. Facebook noemt een afsplitsing van Instagram en WhatsApp zelfs ‘vrijwel onmogelijk’, omdat het bedrijf veel geld heeft geïnvesteerd in de sociale mediakanalen en de onderlinge integratie ervan.
Miljardenboetes hebben nauwelijks effect
De Europese Commissie noemt in haar plannen geen bedrijfsnamen, maar hanteert bepaalde criteria om vast te stellen om welke ‘dominante’ bedrijven het gaat. Het is vanzelfsprekend te noemen dat Google, Microsoft, Apple, Amazon en Facebook hieronder vallen. Maar naast de Big Five gaat het ook om namen als Booking.com, Samsung, Snapchat en Bytedance (het bedrijf achter het sociale medium TikTok). Als criteria wordt gehanteerd dat een bedrijf meer dan 6,5 miljard euro om moet zetten of een beurswaarde moet hebben van meer dan 65 miljard euro. Een andere vereiste is het hebben van 45 miljoen gebruikers.
Voor het niet naleven van deze wetgeving lopen bedrijven het risico om miljardenboetes opgelegd te krijgen. Voor deze grote spelers is dat echter een schijntje: in de praktijk blijkt dat deze hoge geldbedragen nauwelijks effect hebben op deze bedrijven. Binnen de Big Five zijn de bedrijven al meerdere malen verstrikt zijn geraakt in mededingingszaken omtrent oneerlijke concurrentie. Als de wetsvoorstellen van de Europese Commissie worden aangenomen, moeten de effecten van deze strengere aanpak nog blijken. Als laatste redmiddel lijkt Brussel in te willen zetten op een scheiding van de macht: de opsplitsing van bedrijfstakken. Of het ooit zover komt, kan enkel de tijd ons leren.
