Pluto, een week later: wat we al geleerd hebben

Goed nieuws: de Pluto-flyby van New Horizons schudt de bestaande theorieën van wetenschappers helemaal door elkaar. Nog geen week nadat de Amerikaanse sonde de eerste historische foto’s van Pluto terugstuurde, weten we al dat de dwergplaneet helemaal geen steriele saaie ijsbol is. Integendeel: de ex-planeet, het grootste gekende object uit de Kuipergordel, blijkt hoogstwaarschijnlijk geologisch actief te zijn.

Mysterieuze warmtebron

Dat concluderen wetenschappers uit een foto van een bergketen op Pluto. De ontdekking verplicht wetenschappers om opnieuw na te denken over processen die geologische activiteit mogelijk maken. Pluto is te ver van de zon om van de hitte te kunnen profiteren, en draait niet rond een ander groot hemellichaam zoals Jupiter, dat met z’n enorme zwaartekracht voor warmte zorgt. De dwergplaneet moet dus ongezien efficiënt zijn in het gebruiken van warmte, of de dwergplaneet verstopt ergens een tot nog toe ongekende warmtebron.

Dat er geologisch het één en ander gaande is, blijkt ook uit de samenstelling van het grote hart op Pluto. Dat hart kreeg intussen de naam Tombaugh Regio, naar de astronoom die Pluto in 1930 ontdekte.  In de hele regio is geen enkele krater te bespeuren. Sterker nog: het oppervlak blijkt niet ouder te zijn dan 100 miljoen jaar. Daarmee heeft Pluto een ondergrond die op sommige plaatsen jonger is dan wat we terugvinden op onze eigen aarde.

Groot maar toch klein

Pluto blijkt verder een diameter van 2.370 kilometer te hebben. Ter vergelijking: onze blauwe parel heeft een diameter van 12.742 kilometer. De poolkappen bestaan uit methaan- en stikstofijs. Het methaan is verder oneven verdeeld over het oppervlak van de dwergplaneet. Het hart is thuis voor een onevenredig grote hoeveelheid koolstofmonoxide. Omwille van de geologische activiteit is het onmogelijk om het oppervlak onder één noemer te klasseren. Verschillende regio’s zien er immers verschillend uit.

Vluchtende atmosfeer

De atmosfeer van Pluto zorgt voor een andere verrassing. Het ziet er naar uit dat die door de zonnewind de ruimte wordt ingejaagd. Volgens het onderzoeksteam van New Horizons verdwijnt er tot 500 ton aan gas naar de ruimte ieder uur. Daardoor heeft Pluto een geïoniseerde gasstaart, vergelijkbaar met die van een komeet. De atmosfeer zelf zou zich volgens de laatste data tot 1.700 kilometer boven het oppervlak uitstrekken.

Ook over Pluto’s maan Charon leren we heel wat bij. Van Charon vermoedde de wetenschappers dat het om een relatief saai rotsblok zou gaan maar ook hier vergisten ze zich. Net als Pluto zelf heeft Charon veel minder kraters dan werd aangenomen. Ook hier bestaat het oppervlak uit diverse regio’s. De donkere poolkap van de maan kreeg alvast een onheilspellende naam: Mordor. De opvallendste ontdekking is die van een vreemde berg die lijkt weggezonken in het oppervlak met als resultaat een piek, omgeven door een brede gracht.

Minimanen

De onderzoekers vermoedden dat Charon atmosfeer steelt van Pluto, maar om daar zeker van te zijn is er nog meer data nodig. Verder kregen we al enkele beelden van Nix en Hydra te zien. Deze twee manen zijn de grootste van de vier mini-rotsblokken die samen met Charon rond Pluto draaien. De beelden zijn niet al te scherp, maar ze vallen een stuk beter mee wanneer je weet dat eerdere foto’s van de hemellichamen niets meer waren dan enkele pixels.

Ook hiervan verwachten we foto’s in hogere kwaliteit. Die zullen de komende maanden het aardoppervlak bereiken. In totaal zal het zestien maanden duren alvorens we hier op aarde alle data van de flyby van New Horizons binnen krijgen. Essentiële gecomprimeerde data gaat eerst, waarna de rest van de gegevens in volledige kwaliteit wordt verzonden. De gegevens worden opgevangen door het Deep Space Network. Drie satellietschotels met een diameter van 60 meter zorgen voor een transfersnelheid van één tot vier kilobytes per seconde. De snelheid hangt af van de hoek waarin New Horizons zich bevindt ten opzichte van de satelliet.

3D-beelden

De komende weken en maanden zullen we dus nog heel wat te weten komen. Onder andere beelden in andere spectra zullen de compositie van de atmosfeer en de grond verder duiden, en stereoscopische hogeresolutiebeelden zullen zorgen voor 3D-beelden van het terrein. Terwijl New Horizons alle data doorstuurt, baant de sonde zich een weg dieper in de Kuipergordel.

Er van uit gaande dat de Amerikaanse overheid er niet voor kiest om de geldkraan voor het project dicht te draaien ten voordelen van het leger en de belastingvrije status van Scientology , kan New Horizons nog een tweede object uit de Kuipergordel aan doen. Daarna gaat de sonde de Voyagers achterna. Het tuig heeft nog genoeg energie om tot 2030 wetenschappelijke data door te sturen, op voorwaarde dat er hier op de aarde nog iemand aan het luisteren is. Laten we hopen van wel, want met een prijskaartje van amper 700 miljoen inclusief ontwikkeling, lancering en operationele kosten is de sonde zonder meer een koopje.

Geïnteresseerd in wetenschappelijk getinte nieuwtjes? Schrijf je dan in op onze wetenschapsnieuwsbrief en maak kans op een Blu-ray van Interstellar, inclusief digitale download in hoge kwaliteit.