Radio: medium van de toekomst

De tijd dat het hele huishouden ‘s avonds rond de radio verzameld zat, behoort al een tijdje tot het verleden, maar de radio blijft vandaag voor velen nog altijd een belangrijke bron van informatie en entertainment. Vooral in de auto blijft de radio erg populair, maar ook thuis of op het werk als achtergrondgeluid.

Toch kunnen we ons de vraag stellen of radio als medium niet stilaan tot het verleden behoort. Het medialandschap evolueert razendsnel en er dienen zich steeds meer alternatieven aan, die de plaats van radio zouden kunnen innemen. Is er nog plaats voor radio in de toekomst, of zal het medium al snel worden herleid tot relikwie van het verleden?

ZDNet sprak met Floris Daelemans. Hij is als innovation researcher bij de VRT op dagelijkse basis bezig met onderzoek naar de toekomst van radio.

Digital Audio Broadcasting

De aanleiding van ons gesprek was de recente lancering van DAB+ in en rond Brussel. DAB staat voor Digital Audio Broadcasting en is de standaard voor het uitzenden van digitale radio. DAB+ is een verbeterde versie van deze technologie en maakt gebruik van een efficiëntere audiocodec.

Sinds eind mei kunnen zeven (kleinere) commerciële radiozenders in Brussel worden ontvangen in digitale kwaliteit. Toch was er ook daarvoor al digitale radio beschikbaar in België. De zenders van de VRT worden al langer nationaal uitgezonden via een digitaal signaal.

“We zijn op de VRT al bijna twee decennia bezig met DAB, en behoorden samen met de BBC tot de pioniers,” vertelt Daelemans. “Maar omdat de commerciële zenders nog niet mee waren, is de technologie in ons land nog niet van de grond gekomen. Het DAB-aanbod is te beperkt en het FM-bereik is in België zeer goed.”

Het FM-spectrum is ondertussen echter volledig verzadigd, waardoor er geen ruimte meer is voor nieuwe spelers. Dat leidt op zijn beurt tot een ongezonde markt. Verschillende landen plannen daarom in de komende jaren een shift naar digitaal, en ook de European Broadcasting Union pleit voor een duidelijke uitstapdatum. In Vlaanderen hoopt mediaminister Sven Gatz (Open VLD) tegen 2025 de stekker uit FM-radio te trekken.

“Naast de betere geluidskwaliteit heeft DAB als belangrijkste voordeel dat er meer ruimte is voor zenders omdat één frequentie door meerdere stations kan worden gebruikt,” weet Daelemans. Zo krijgen nieuwe spelers de kans om de markt te betreden en het radiolandschap te hertekenen.

Eénrichtingsverkeer

Hoewel bij FM-radio het radiosignaal analoog wordt doorgestuurd, wordt ook bij deze vorm van uitzenden reeds digitale informatie meegestuurd via het Radio Data System, kortweg RDS. Dat is een communicatiestandaard waarmee kleine stukjes data kunnen worden meegestuurd met een FM-signaal. Denk bijvoorbeeld aan traffic alerts, de naam van de zender of synchronisatie van de klok op je radio.

“Bij DAB is dat nog uitgebreider. Zo kunnen afbeeldingen, zoals een logo of albumhoes, of verkeers- en weerinformatie worden meegestuurd via het Media Object Transfer-protocol”, vertelt Daelemans. “Ook het versturen van EPG-informatie is in beperkte mate mogelijk, waardoor je een programmalijst kan raadplegen of radioprogramma’s opnemen.”

DAB maakt het dus mogelijk om meer informatie mee te sturen met het radiosignaal, maar het blijft wel éénrichtingsverkeer. Van interactiviteit is geen sprake. Jij ontvangt als luisteraar het signaal, maar kan niets terugsturen. Daar kan DAB geen antwoord op bieden.

Bij de VRT onderzoeken ze daarom de mogelijkheden van hybride radio, waarbij broadcast radio wordt gecombineerd met internet. “Internet is goed voor interactiviteit, maar niet voor broadcasting. Internet is per definitie unicast en streaming zorgt dan ook voor heel wat overhead”, zegt Daelemans. “Met hybride radio kan je de sterktes en zwaktes van de twee combineren.”

De drijvende kracht achter Hybride Radio is de RadioDNS-standaard. Die is door enkele Europese omroepen, waaronder de VRT, ontwikkeld. RadioDNS voegt aan het radiosignaal een aantal parameters toe die naar specifieke internetservers verwijzen. Via die servers worden bepaalde diensten aangeboden, waardoor interactiviteit mogelijk wordt. “Je zou bijvoorbeeld radio kunnen luisteren via een toestel met een ‘Like’-knop, om zo de zender of het programma te liken op Facebook,” legt Daelemans uit.

Radio vs. Spotify

Zelfs als de horde van interactiviteit wordt genomen, staat radio nog altijd voor een laatste uitdaging: de opkomst van streamingdiensten met hun ‘on demand’ aanbod.

We nemen de consumptie van media steeds meer in eigen handen. We stellen zelf onze ideale tv-avond samen in plaats van vast te houden aan het uitzendschema van de omroepen, en de vraag naar een gepersonaliseerd aanbod klinkt steeds luider. Streamingdiensten, waarbij de gebruiker zelf zijn eigen playlists of gepersonaliseerde radiostations kan creëren, lijken op het eerste zicht dan ook de doodsteek voor radio.

Daelemans ziet de toekomst van radio minder somber in. “Streamingdiensten zijn een gezonde uitdaging, geen concurrentie. Het klopt dat radio luisterminuten verliest aan streaming, maar radio is meer dan alleen een jukebox. Radio draait om het creëren van content met een sterke lokale component. Het is niet de bedoeling om te concurreren met streamingdiensten.”

Dat betekent niet dat radio niet kan leren van streamingdiensten. “We moeten beter worden in herbeluisterbaarheid en on-demand,” stelt Daelemans. Hij verwijst daarbij naar Radioplus, een dienst van de VRT waarmee je nu reeds in zekere mate programma’s na uitzending kan herbeluisteren. “Bovendien is radio ook zelf aanwezig op streamingdiensten, door specifieke playlists zoals de Afrekening of de MNM50 aan te bieden.”

Kortom, de radio is nog lang niet uitgezongen.