Verbeter je nachtrust met slaapsensoren

Slaapsensoren hebben de voorbije jaren een grote opmars gekend. Apps maken een slaapdagboek, fitnessarmbanden houden ook ’s nachts je gezondheid in de gaten en slimme klokken wekken je op het moment dat je het lichtst slaapt. Wanneer je de promopraatjes van de fabrikanten van deze toestellen moet geloven, zijn hun gadgets onontbeerlijk om gezond door het leven te gaan. Zoals gewoonlijk moet je dergelijke opmerkingen echter eerder met een korreltje zout nemen. Ook werken niet alle sensoren even goed als fabrikanten je willen doen geloven…

Diep, dieper, diepst

Om te begrijpen hoe sensoren de kwaliteit en lengte van je nachtrust kunnen meten, moet je eerst de verschillende slaapfases leren kennen. Wanneer je in je bed kruipt, val je namelijk niet plotsklaps in een diepe slaap. Gedurende de eerste momenten dat je wegglijdt in dromenland zal je de fase van non-remslaap doorlopen. Tijdens deze periode zullen je hersengolven vertragen en zijn je ogen en spieren rustig en ontspannen.

De non-remslaap kent vier verschillende stadia, namelijk sluimer, inslaap, slaap en diepe slaap. Na de inslaapfase kan je in de zogenaamde remslaap terechtkomen. Deze fase ontleent zijn naam aan de typerende oogbewegingen, namelijk ‘rapid eye movement’, en is de periode waarin je het hardst droomt.

Tijdens een nacht slapen, zal je de verschillende stadia herhaaldelijk doorlopen. Een volledige cyclus duurt gemiddeld 90 minuten, waarbij een volwassene ongeveer 20 tot 25 procent van zijn slaaptijd in remslaap doorbrengt. De slaap en diepe slaap zijn het belangrijkst voor het biologisch herstel van het lichaam en de hersenen. Hierdoor kunnen verstoorde slaapcycli leiden tot een onuitgeslapen gevoel, ondanks het feit dat je een lange nacht slapen achter de rug hebt.

Slaaplab

In een professioneel slaaplab wordt een zogenaamde polysomnografie uitgevoerd. Hierbij worden met behulp van verschillende sensoren je slaapfases in kaart gebracht om een eventueel probleem op te sporen. Bij de meeste mensen zullen slaapproblemen te wijten zijn aan slechte gewoontes, maar bij een deel van de bevolking ligt een slaapstoornis aan de basis van het probleem. Met name slaapapneu kan, ondanks een lange nachtrust, voor vermoeidheid zorgen.

Tijdens een polysomnografie worden in de eerste plaats je hersengolven opgemeten met een EEG. Ook de beweging van je ogen en de spanning in je spieren worden volledig in kaart gebracht met een EOG en EMG respectievelijk. Met behulp van deze metingen zal een specialist in staat zijn de verschillende slaapfases die je gedurende een nacht hebt doorlopen, te bepalen. Om een nog vollediger beeld van je slaappatroon te kunnen schetsen, kunnen eventueel ook je ademhaling en hartslag in de gaten worden gehouden.

Fitnessarmband

Het uitvoeren van een polysomnografie biedt dan wel erg veel inzicht over iemand zijn slaap, de grote hoeveelheid kabels en sensoren die erbij te pas komen, schrikt veel mensen af. Reken hierbij de medische kosten en de wachttijd voor een dergelijk onderzoek en velen zullen hun heil elders zoeken.

Een veel gebruikt alternatief is daarom een fitnessarmband die ook ’s nachts een oogje in het zeil houdt. Een dergelijke wearable hoeft niet duur te zijn en kan overdag je stappen tellen, terwijl het ’s nachts je slaap in de gaten houdt. Het gadget maakt hiervoor gebruik van een accelerometer, welke versnellingen kan meten. Wanneer je een lange tijd stilligt, zal het toestel daardoor kunnen registreren dat je aan het slapen bent. Beweeg je daarentegen erg veel? Dan zal je waarschijnlijk wakker zijn.

Een mooi voorbeeld van een dergelijke armband is de Jawbone Up. Dit hebbeding bestaat in drie varianten, ziet er erg leuk uit en heeft één van de beste fitnessapps die momenteel op de markt is. In deze app kan je doelstellingen ingeven voor het aantal stappen per dag en uren slaap per avond dat je wilt bereiken. De resultaten worden eenduidig weergegeven en de app geeft je bovendien tips rond gezondheid en eten waar je verrassend veel van opsteekt.

Slaapapps

Aangezien ook smartphones voorzien zijn van een accelerometer, kunnen mobiele toestellen evengoed je bewegingen registreren. Verschillende apps bieden daarom de mogelijkheid van een slaapanalyse aan. Hiervoor dien je simpelweg je telefoon op je matras te leggen wanneer je gaat slapen. Na een nacht slapen zal je op de app je slaapcycli en het aantal uren dat je in dromenland verkeerde, kunnen nakijken. Verscheidene apps nemen eveneens geluid op, waardoor snurkers hun nachtelijke hobby niet langer kunnen ontkennen.

Een groot nadeel aan het gebruiken van een dergelijke app is echter dat het eveneens de bewegingen van een eventuele bedgenoot zal detecteren. Ook zullen woelige slapers foutief als wakker aanzien worden en bestaat er steeds de kans dat je per ongeluk je smartphone uit je bed duwt. Aangezien een groot deel van de applicaties volledig gratis is, blijven de slaapapps echter erg populair.

Slimme wekker

Behalve het analyseren van je slaappatronen, kunnen veel gadgets ook het juiste moment inschatten om je wakker te maken. Hierbij zal het toestel je wekken op het moment dat je in de fase van lichte slaap vertoeft. Zowel bij fitnessarmbanden als bij slaapapps is de functie terug te vinden, maar er bestaan ook toestellen die je als een echte wekker op je nachtkastje kan plaatsen.

Een dergelijk toestel is de Aura van Withings. Dit slimme gadget bestaat uit een wekker die je op je nachtkastje plaatst en een sensor voor onder je matras. Deze sensor zal wederom een accelerometer gebruiken om je bewegingen in de gaten te houden en zorgt ervoor dat de wekker je zachtjes laat ontwaken op het moment dat je je in een lichte slaapfase bevindt. Dit gebeurt overigens niet met een klassiek alarmgeluid, maar met een combinatie van licht en geluid die moeten voorkomen dat je bruut uit je slaap wordt gerukt.

Ook wanneer je slecht in slaapt valt, kan de Aura je bijstaan. De wekker kan namelijk ook licht uitstralen die de aanmaak van slaaphormonen promoot en muziek spelen die je volledig tot rust doen komen. Bijkomend houdt de slimme wekker het licht, geluid en de temperatuur van je slaapkamer in de gaten om zich ervan te verzekeren dat je je in de meest optimale omstandigheden bevindt voor een goede nachtrust.

Onvolledige slaapanalyse

Alle toestellen die we tot nu toe hebben besproken, maken gebruik van beweging om iemand zijn nachtrust mee te bepalen. Deze methode heet actigrafie en ondanks de mooie praatjes van fabrikanten, is deze metingstechniek volgens experts niet voldoende om een volledige slaapanalyse mee uit te voeren. De verschillende slaapfases worden in een slaaplab namelijk voornamelijk aan de hand van de hersenactiviteit van een patiënt bepaald.

Wanneer je gebruik maakt van sensoren die slechts beweging detecteren, meet je eigenlijk een gevolg van deze hersensignalen. Hierdoor zullen de metingen nooit even nauwkeurig zijn als bij een polysomnografie en is het erg moeilijk de slaapfases op een juiste manier te bepalen.

Waar de gadgets wel goed voor kunnen zijn, is het meten van de hoeveelheid slaap die je krijgt. Het geeft objectief weer hoe lang je hebt geslapen, waardoor je niet langer kan ontkennen dat de vermoeidheid waaraan je leidt, veroorzaakt wordt door slaapgebrek. De toestellen kunnen op deze manier net dat duwtje in de rug geven aan mensen om vroeger in bed te kruipen. Ook voor het bijhouden van slaaptrends over een langere tijd kunnen de gadgets van pas komen, al blijft het bezoeken van een specialist onontbeerlijk indien je vermoedt dat je aan een slaapstoornis leidt.

Hersengolven en oogbewegingen

Is er dan echt geen gadget dat eveneens hersengolven kan meten? Jawel, maar dergelijke toestellen zijn schaars en hun prijs ligt bovendien een stuk hoger dan een eenvoudige fitnessarmband of app. Een bedrijf dat dit aan den lijve heeft ondervonden, is Zeo. Hun eerste toestel werd uitgebracht in 2009 en bestond uit een slimme wekker en een hoofdband die hersenactiviteit kon meten.

Het gadget slaagde er stukken beter in om de verschillende slaapfases te detecteren dan producten van de concurrentie, maar toch moest het bedrijf in 2013 de boeken sluiten. De markt werd namelijk overspoeld door alternatieven, welke weliswaar slechtere analyses maakten, maar een stuk minder geld kostten.

Na Zeo zijn er maar weinig bedrijven die het aandurven om een nieuwe gesofisticeerde slaapsensor te maken. Een uitzondering op deze regel is Neuroon. Deze start-up bracht tijdens de kerstperiode zijn allereerste slimme slaapmasker uit en wanneer we naar de hoeveelheid functies kijken die het masker ondersteunt, is het een waardige opvolger van Zeo.

Het toestel bestaat uit een slaapmasker, welke via bluetooth data kan uitsturen naar een bijhorende app. Net als andere slaapgadgets bevat het masker een accelerometer, maar ook hersengolven, spierspanning en oogbewegingen worden opgemeten. Met deze verzamelde data kan een volledige analyse van je slaap worden uitgevoerd en je bioritme worden geoptimaliseerd.

Rooskleurige toekomst

Twijfels en vragen over de accuraatheid van gadgets die je slaap analyseren, blijven echter bestaan. Specialisten zijn vastgeroest aan hun beproefde meetmethodes en bekritiseren met recht de beperkte hoeveelheid sensoren in de meeste toestellen. Toch ziet de toekomst voor slaapsensoren er niet slecht uit. Meer en meer bedrijven brengen hun versie van een slaapgadget uit en beconcurreren elkaar door het aanbieden van steeds uitgebreidere functies.

Het zal dan ook niet lang duren alvorens je alle metingen die in een slaaplab gebeuren ook in je vertrouwde bed kan uitvoeren. Indien blijkt dat je aan een slaapstoornis, zoals slaapapneu, leidt, zal je echter nog steeds niet onder een doktersbezoek kunnen uitkomen.