Windows 10 S is gesloten, en dat is een vreselijk idee

Er zitten mensen te wachten op Windows 10 S, maar het zijn er niet veel en ze kunnen beter een Chromebook kopen. Microsoft knutselt Windows 10 om tot een gesloten ecosysteem met de introductie van Windows 10 S. Het nieuwe besturingssysteem is compleet vergroeid met de Windows Store: die ene winkel die je nooit gebruikt. Officieel wil Microsoft het gesloten ecosysteem gebruiken om te concurreren met Chrome OS in de lucratieve educatiemarkt. In de praktijk zoekt Microsoft vooral een reden om de Windows Store populair te maken bij ontwikkelaars en gebruikers die nauwelijks luider kunnen schreeuwen dat ze geen boodschap hebben aan de virtuele app-markt.

Veilige bron van frustratie

Je kan de voordelen van Windows 10 S natuurlijk niet ontkennen. In een schoolomgeving biedt het gesloten ecosysteem een extra laag van veiligheid en controle. Studenten kunnen niets binnenhalen wat niet in de Store staat. Zo kunnen ze niet per ongeluk een cryptolocker installeren die de server van hun middelbare school plat legt. Windows 10 S zal bovendien op goedkopere laptops draaien en dat is dan weer interessant voor de occasionele en vooral oudere gebruiker: die kan aan de basisfunctionaliteit van Windows zonder dat hij daarvoor de volle pot moet betalen.

Voor het overgrote merendeel van de gebruikers is Windows 10 S een gekortwiekte Windows-versie die alleen maar tot frustratie kan leiden. De kracht van Windows zit in de veelzijdigheid: je kan er op installeren wat je maar wilt. Door die essentie weg te nemen en gebruikers te verplichten om de Windows Store te gebruiken, neemt Microsoft een hap uit de ziel van zijn eigen OS. Het zwaartepunt van wat kan en niet kan, komt volledig bij Microsoft te liggen, dat als enige de inhoud van de Windows Store cureert.

In theorie kunnen appmakers hun bestaande software eenvoudig verpakken als app voor publicatie op de Windows Store. Dat doet een belletje rinkelen: Microsoft probeerde het een jaar geleden ook eenvoudiger te maken voor ontwikkelaars om hun mobiele applicaties compatibel te maken met Windows Mobile, al stierf Project Astoria een stille dood. Later introduceerde de softwaregigant het Unified Windows Platform waarmee één app in principe kan werken op zowel je tablet, je laptop als je mobiele Windows-telefoon. Het resultaat: geen ontwikkelaar die er naar omkeek, een app-aanbod dat tot vandaag niet vergelijkbaar is met de concurrentie en een mobiel marktaandeel voor Windows van minder dan één procent.

Stiefmoederlijk

Misschien willen softwarebouwers vandaag wel een stukje controle (en geld) uit handen geven en hun applicaties omvormen tot Windows Store-apps, of misschien geven ze nog altijd geen moer om de winkel, zoals alle vorige plannen om het ding populair te maken al aanwezen. In het beste geval zet iedere populaire softwarebouwer zijn applicatie wel om naar een Windows-app en willen kleine ontwikkelaars ook de moeite doen om hun software door het screeningproces te krijgen, maar zelfs dan wringt er principieel iets: Microsoft blijft als een soort niet te vermijden grootmoeder het laatste woord hebben over welke software wel en welke niet op je S-laptop mag staan.

Dat Microsoft virtueel op de schoot van Windows 10 S-gebruikers wil zitten, wordt helemaal duidelijk als je weet dat Edge de standaardbrowser wordt voor het systeem, en Bing de standaardzoekmachine. Ik hoop dat Microsoft nog van gedachten verandert, maar voorlopig lijkt het er op dat je die standaardinstellingen niet kan aanpassen in Windows S. Bing is zwart op wit inferieur aan Google en als Microsoft zoveel vertrouwen heeft in de kwaliteiten van Edge, zou je denken dat het overbodig is om gebruikers te verbieden om een andere browser te kiezen.

Daar komt bij dat Microsoft de Windows 10 S-toestellen niet richt op mensen die deze opinie op een techwebsite lezen, maar op studenten en lichte gebruikers die niet noodzakelijk veel kennis van zaken hebben. Een Windows 10-laptop voor een prijsje klinkt voor hen als muziek in de oren, tot plots blijkt dat ze één of ander geliefd stuk software plots niet meer kunnen installeren, Chrome of Firefox niet standaard kunnen gebruiken en niet vlot kunnen Googlen omdat hun Windows blijkbaar geen echte Windows is.

Teleurstelling troef

De verantwoordelijkheid ligt hier bij de verkoper in de winkel, die eerder al demonstreerde dat hij verwachtingen niet naar een realistisch niveau kon brengen met het hele netbook-fiasco en de daaropvolgende Windows RT-miserie. Beide toestellen zagen er uit als echte Windows-laptops, maar allebei voldeden ze niet aan de verwachtingen van een ongeïnformeerde koper. De netbook had een hardwareprobleem, de Windows RT-machine sukkelde op softwareniveau.

Dat is geen verwijt naar de verkopers: probeer zelf maar eens duidelijk te maken aan een nietsvermoedende koper dat een mooie designlaptop van 999 euro met Intel Core i5 en Windows 10 S minder kan dan een dikke laptop met Intel Core i3 en een prijskaartje van 450 euro.

Bij Windows RT was die teleurstelling een onvermijdelijk bijproduct van de werkelijkheid: het OS zag er uit als Windows maar draaide op ARM in plaats van de x86-architectuur, zodat x86-apps er niet op konden draaien. Windows 10 S is in theorie echter perfect in staat om alle x86-software te draaien, Microsoft beslist gewoon dat dat niet mag. Of de beschikbare apps in de winkel genoeg zijn, is naast de kwestie. Feit is dat mensen bepaalde verwachtingen hebben wanneer ze een laptop met Windows kopen, en dat Windows 10 S daar niet aan tegemoet zal komen.

Zelfs Microsoft heeft geen volledig vertrouwen in Windows 10 S: wie wil kan te allen tijde upgraden naar Windows 10 Pro voor een eenmalige som van 50 euro. Tot het einde van het jaar is die upgrade zelfs gratis voor wie een Surface Laptop koopt. De vraag rijst: wat hebben gebruikers echt aan Windows 10 S?

Laptops met het OS zullen op een lager prijspunt beginnen, maar dat komt omdat Microsoft er op staat een minimum licentiekost voor Windows 10 Home te vragen. De extra veiligheid van het gesloten ecosysteem lijkt een voordeel totdat je beseft dat je laptops met Windows 10 S gewoon kan upgraden naar Windows 10  Pro. Een educatie-editie van Windows 10, waarbij de Home- of Pro-versie van het OS gekortwiekt kan worden met een softwareknop, is even veilig.

Microsoft zou een functie kunnen inbouwen waarbij Windows automatisch overschakelt op een light-versie. Het kan IT-beheerders tools geven om er voor te zorgen dat enkel laptops met die versie actief toegang krijgen tot het schoolnetwerk. Op tal van mobiele toestellen kan je softwarematig wisselen van een uitgebreide Android-ervaring naar een versimpelde (en meestal batterijbesparende) variant. Microsoft kon iets gelijkaardigs doen, er aan administratorwachtwoord aan koppelen en alle beveiligingsvoordelen van Windows 10 S bieden zonder dat besturingssysteem als nieuwe Windows 10-versie uit te rollen.

Microsoft eerst

Voor ontwikkelaars is Windows 10 S evenmin een zegen. Dat het niet moeilijk is om een bestaand stuk software om te vormen naar een Windows Store-app, verandert daar niets aan. Je kan er vanop aan dat Microsoft ook een centje wil van apps die via de winkel verkocht worden in plaats van via de eigen website.

Wie heeft er wel voordeel aan Windows 10 S? Slechts één partij: Microsoft zelf. Als het OS doorbreekt, dan wordt de Windows-winkel populair met een berg extra inkomsten en controle als gevolg.

Windows 10 S is pure zelfbediening voor Microsoft, vermomd als een OS dat tegemoet komt aan enkele bestaande problemen met Windows 10. Dat het gesloten ecosysteem veiligheid en eenvoud met zich meebrengt, lijkt meer toeval dan opzet. Een echte oplossing zou een eenvoudige modus voor Windows 10 Home of Pro zijn, waar iedereen optioneel op kan intekenen. Ik zie Windows 10 S Windows RT vlot achterna hollen richting de begraafplaats. Wie Windows wil, wil Windows. Moet het eenvoudig en gesloten zijn, dan bestaat Chrome OS al.