Wat is fake news: op zoek naar de waarheid

Het concept van fake news bestaat al een enorm lange tijd. Reeds in de middeleeuwen en zelfs de oudheid werd er foutieve informatie verspreid. De resultaten van grote gevechten werden vaak verbloemd of verliezers stelden zichzelf voor als overwinnaars om roem en faam te bekomen. Fake news was door de eeuwen heen een impactvolle manier van propaganda voeren, maar nooit was de hoeveelheid valse informatie zo groot als de dag van vandaag. Dat hebben we aan het internet te danken en met name onze geliefde sociale media.

Wereldnieuws vanuit de Balkan

Het is 2016, ten tijde van de presidentiële verkiezingen in de Verenigde Staten. Een enorm belangrijke gebeurtenis voor het land, maar vreemd genoeg komen de meest populaire artikels over kandidaten Donald Trump en Hillary Clinton niet uit de VS. Een nieuwbericht waarin staat te lezen dat Clinton in 2013 nog vond dat Trump president moest worden, gaat in die periode viraal en wordt bijna een half miljoen keer gedeeld. Clinton had dit echter nooit gezegd, het bericht was 100 procent fake news en werd geschreven in Veles, een stadje van 45.000 inwoners in Macedonië. Door de economische situatie in het land gingen jongeren er op zoek naar creatieve manieren om geld te verdienen en laat dat nu net heel makkelijk zijn met fake news. Ze maakten gebruik van Google AdSense, dat advertenties toont op websites en hen betaalt op basis van het aantal views dat deze krijgen. Hoe gekker het nieuws dat ze schreven, hoe beter het gedeeld werd op sociale platformen zoals Facebook en Twitter. Nieuwe websites schoten als paddenstoelen uit de grond en hun eigenaars verdienden makkelijk meer dan 4.000 euro per maand. De fake news ‘explosie’ was begonnen. Eind 2016 rapporteerde de Amerikaanse website Buzzfeed dat het zo’n 140 verschillende fake news websites ontdekt had uit de regio, sommigen hadden zelfs Facebookpagina’s met honderdduizenden volgers.

Fake news, echte gevolgen

Aan de andere kant van de wereld in de VS droeg Christopher Blair zijn eigen centje bij aan de hoeveelheid fake news, door het internet te voorzien van pro-Trump content. Blair was bouwvakker van beroep, maar sukkelde al een tijdlang met gezondheidsproblemen. Toen hij ontdekte hoeveel hij met fake news kon verdienen, stopte hij met zijn job om zich er fulltime mee bezig te houden. Na enkele maanden kwam hij echter in aanraking met de negatieve gevolgen van fake news, nadat hij een foto van een Islamitisch leider gebruikt had bij een vals artikel. De man had niets te maken met het bericht en was uiteraard woedend op Blair.

Belgisch redacteur Maarten Schenk uit Houthalen merkte dit op. Maarten is een ‘fact checker’ en heeft er zijn job van gemaakt om online nieuwsberichten na te kijken op hun echtheid. Zo richtte hij het online portaal Trendolizer op, dat lezers voorziet van correct nieuws, en daaruit groeide Leadstories.com, een website die fake news uit de wereld helpt.

Wat wordt eraan gedaan?

Vandaag doet Facebook heel wat om fake news op zijn platform tegen te gaan, maar ooit was dat anders. Na de Amerikaanse verkiezingen noemde Mark Zuckerberg het idee dat zijn platform een invloed had gehad op het resultaat ‘crazy’ (gek). Nu kan het bedrijf echter niet anders dan hier iets aan doen en werkt het dan ook samen met verschillende partners wereldwijd om fake news van het platform te verwijderen. Ook artificiële intelligentie wordt ingezet in dit gevecht, met als gevolg dat veel nieuws al opgemerkt wordt op het moment van publicatie.

Ook Google draagt ondertussen zijn steentje bij en begon in 2017 al met het uitschakelen van AdSense voor fake news-websites, wat een enorme impact had op de hoeveelheid nieuws dat op dagelijkse basis gecreëerd werd. Veel websites, zoals die van de jongeren in Veles, produceerden immers geen fake news met kwade bedoelingen, maar zagen het als een snelle cash grab. Verder heeft Google ook zijn algoritmes aangepast om meer prioriteit te geven aan de autoriteit van bronnen in plaats van aan de snelheid van een publicatie.

Fake news maakt gebruik van clickbait titels, maar niet alle clickbait is fake news.

Hoe fake news herkennen?

De verspreiding van fake news gebeurt dus vooral door gewone mensen zoals jij en ik. Het is dus een goed idee om er even over na te denken wat wij zelf kunnen doen om het internet accurater te maken. De eerste stap in dit proces is kritisch nadenken over het nieuws dat je leest en deze stappen volgen om fake news te identificeren, zodat je het kan rapporteren in plaats van te negeren of te delen.

Een eerste belangrijk aspect waarmee je rekening moet houden, is de bron van het artikel. De url van een pagina geeft je in een oogopslag een idee van het type content dat je kan verwachten. Is het een bekende website zoals www.techpulse.be? Dan kan je ervan uit gaan dat het niet gaat om fake news. Een adres zoals freetechnewz.info zou echter wel een belletje moeten doen rinkelen. Als het niet meteen duidelijk is, kan je steeds gaan kijken naar de redacteur en zijn werk (eventueel door te zoeken op Google). Een andere goede manier is op zoek gaan naar andere bronnen die hetzelfde nieuws brengen. Bestaan deze en zijn het gekende websites? Dan zit je wederom goed. Je gezond verstand gebruiken is vaak nog de beste oplossing. Lijkt een artikel helemaal absurd? Dan is de kans groot dat het om fake news gaat, hoewel het natuurlijk ook gewoon satire kan zijn, een komische kijk op het nieuws zoals je dat bijvoorbeeld vindt op theonion.com. Het kan natuurlijk ook simpelweg gaan om clickbait, dat aantrekkelijke titels gebruikt om je op het artikel te doen klikken. Fake news maakt gebruik van clickbait titels, maar niet alle clickbait is fake news.