Op schattenjacht: waarom computerchips het nieuwe goud zijn
Er zijn maar weinig producten zo gegeerd als computerchips. Van smartphonefabrikanten tot wagenbouwers, ze storten zich allen zoals aasgieren op de (beperkte) beschikbare hoeveelheden computerchips. Dat het tekort maar niet opgelost lijkt te geraken, is ook al lang geen exclusieve bezorgdheid meer van elektronicaproducenten; de chipcrisis staat wereldwijd bovenaan de politieke agenda. Halfgeleiders, een cruciale component voor het ontwikkelen van chiptechnologie, worden wel eens het nieuwe goud of olie genoemd.
Waarom zijn computerchips zo onmisbaar en hoe gaan verschillende actoren om met de huidige crisis? De chiptekorten zullen de komende jaren uitgroeien tot een politiek spel met een torenhoge inzet. Een blik vooruit op de toekomst van de technologiesector.
Chiptekorten in 2022: licht aan het einde van de tunnel?
De huidige problemen ontstonden al in de winter van 2020. Het dan nog maar pas ontdekte coronavirus zorgt ervoor dat grote Aziatische steden in lockdown gaan. Fabrikanten zoals Foxconn en TSMC, die als producent van halfgeleiders en chiponderdelen vanop de achtergrond een cruciale schakel vormen in de globale elektronicaketen, moeten noodgedwongen hun band stilleggen. Niet veel later gaat de rest van de wereld mee op slot. Wanneer tegen de zomer van 2020 het coronavirus even lijkt af te zwakken, willen bedrijven hun achterstand zo snel mogelijk goedmaken. De vraag naar chips explodeert met als gevolg dat chipfabrikanten niet meer kunnen volgen.
Die kloof is in de voorbije twee jaren dus alleen maar dieper geworden. En dat slaat in verschillende sectoren even diepe kraters. Veel elektronicaproducten zijn al langere tijd beperkt tot niet beschikbaar en zelfs de grootsten uit de industrie zoals Apple moeten kiezen van welke producten ze meer of minder stock kunnen aanmaken. De auto-industrie kreunt nog het hardst van allemaal. Aan het begin van 2022 was de situatie al dramatisch, maar het kon dus nog erger. China gaat na een nieuwe opflakkering van het coronavirus weer in lockdown en de oorlog in Oekraïne stopt de toevoer van belangrijke grondstoffen voor het ontwikkelen van die kostbare halfgeleiders. De logistieke tijdbom staat op ontploffen.
Door de extra uitdagingen die er dit jaar nog eens zijn bovenop gekomen, durft niemand nog geld in te zetten op een snel einde van de chiptekorten. De meest optimistische voorspellingen hopen nog op beterschap in de tweede helft van 2022, maar de pessimisten kijken nu al naar 2023 tot zelfs 2024.
Europa schiet wakker
Om hun capaciteit te verhogen, hebben de grote spelers uit de chipindustrie inmiddels ambitieuze projecten aangekondigd. Onder andere Intel, Samsung en TSMC zullen in de komende jaren meer dan 60 miljard dollar investeren in het neerzetten van nieuwe fabrieken. Dat is goed voor de toekomst, maar het zal nog jaren duren vooraleer we daar de vruchten van zullen plukken. Een oplossing die op korte termijn een verschil kan maken lijkt echter niet in de hoge hoed te zitten.
De politiek begint er zich daarom maar mee te moeien, de Europese Commissie voorop. Laat er geen twijfel over bestaan, computerchips zijn van goudwaarde voor Ursula von der Leyen en haar kompanen. De chipcrisis heeft pijnlijk blootgelegd dat de Europese technologieketen te afhankelijk is geworden van Azië. Om technologisch onafhankelijker te kunnen worden, zal Europa de hele technologieketen opnieuw naar het eigen grondgebied moeten verhuizen. Een van de kernpunten van de in februari voorgestelde European Chips Act is dan ook om meer productiefabrieken voor halfgeleiders neer te zetten in Europa. Daarbij zou een belangrijke rol kunnen worden weggelegd voor Vlaanderen. Het Leuvense onderzoekscentrum imec kan het voortouw nemen in onderzoek naar het gebruik van artificiële intelligentie en nanotechnologie in computerchips.
- De Europese Chip Act doorgelicht: hoe wil Europa de chipcrisis oplossen?
Daarnaast wil de Europese Commissie ook nauwer samenwerken met de Verenigde Staten om de chipcrisis als partners en niet als concurrenten op te lossen. Want ook aan de overkant van de Atlantische Oceaan is men tot de conclusie moeten komen dat men de sleutels te veel in de handen heeft gelegd van de (goedkopere) Aziatische fabrieken. Een systeem dat werkte wanneer het goed ging, maar in tijden van crisis komt de macht te liggen bij wie aan het begin van de keten staat.
Een spel van vraag en aanbod
Hoe de chiptekorten evolueren zal onderhevig zijn aan veel externe factoren en valt daardoor moeilijk te voorspellen, maar toch kunnen we hiervoor grijpen naar onze eerste les economie: de vraag- en aanbodcurve. Die stelt dat de verhouding tussen vraag en aanbod ceteris paribus de marktprijs van een product bepaalt. Idealiter liggen die in evenwicht, maar de verhoudingen zijn op de chipmarkt nu helemaal scheef getrokken.
Aan de vraagzijde hoeven we niet meteen een neerwaartse beweging te verwachten. Mede door de coronapandemie heeft de digitalisering van onze maatschappij rasse schreden genomen. Jong en oud, altijd en overal zijn we omringd door technologie om te werken, te communiceren of te ontspannen. Zonder toegang tot technologie beland je aan de zijlijn; technologie is een basisbehoefte geworden zoals water en elektriciteit. We zullen dus altijd computerchips nodig blijven hebben.
Die hoge vraag speelt natuurlijk volledig in het voordeel van wie de chiptechnologie maakt. Wanneer het aanbod lager ligt dan de vraag, stijgen de prijzen. Chipfabrikanten hebben plots de troeven in handen aan de onderhandelingstafel en de cijfers tonen ook dat de crisis hen niet nadelig uitkomt. Samsung boekte zijn beste openingskwartaal sinds 2018 dankzij een grote omzet- en winststijging van de chipafdeling en ook TSMC boekte een recordwinst tijdens de eerste maanden van 2022. Bedrijven zijn zo wanhopig op zoek naar computerchips dat ze er bij wijze van spreken eender welke prijs voor zouden betalen. Hoe cynisch het ook klinkt, je zou bijna zeggen dat chipfabrikanten zichzelf in de voet schieten als ze meer chips zouden maken.
Delicate balans
Maar ook zij zullen beseffen dat deze situatie voor niemand gezond is op de lange termijn. Als de wetten van de economie worden gerespecteerd, dan zullen vraag en aanbod op natuurlijke wijze weer dichter naar elkaar toeschuiven. Maar wanneer dat delicate evenwicht weer wordt hersteld, daar durven we geen voorspelling voor te doen. Tot die tijd blijven computerchips evenveel, zelfs meer, waard dan goud.
