Europese Data Act doorgelicht: een nieuwe data-economie

De Europese Unie is de technologiesector grondig overhoop aan het gooien. Er liggen enkele wetvoorstellen op tafel die de manier waarop bedrijven en consumenten met technologie en data omgaan voorgoed zullen veranderen. Je hebt onder meer de Digital Services Act, de Digital Marketing Act en de Data Act. Hoewel elke wet een specifiek domein overheerst, is de doelstelling van de verschillende wetvoorstellen gelijkaardig: een competitiever techlandschap installeren waar kleinere bedrijven een eerlijke kans krijgen om vrij te concurreren met de techreuzen.

Lees ook: Het internet gaat veranderen

We nemen de Data Act onder de loep. Hoe zal de Data Act het Europese techlandschap veranderen? Wat zijn de belangrijkste uitgangspunten van deze wet en hoe wil Europa die doelstellingen bereiken? We krijgen daarbij de hulp van Kalliopi Spyridaki, die als Chief Privacy Strategist de laatste ontwikkelingen rond de Data Act op de voet volgt voor SAS.

Eerlijke en innovatieve data-economie

Op 23 februari gaf de Europese Commissie het startschot voor de Data Act. In een beleidsnota zetten de commissarissen hun persoonlijke visie uit voor een ‘eerlijke en innovatieve data-economie’ binnen de grenzen van de Europese Unie. Aan de hand van deze doelstellingen wil de Commissie die ideale wereld bereiken:

• Gebruikers van connected devices moeten toegang krijgen tot de gegevens die worden gegenereerd door die apparaten.
• Kleinere ondernemingen meer onderhandelingsmacht geven bij het sluiten van contracten rond data-uitwisseling.
• De publieke sector moet in uitzonderlijke omstandigheden sneller toegang krijgen tot gegevens die in handen zijn van private bedrijven.
• Klanten moeten eenvoudiger kunnen veranderen van cloudprovider.

Eén citaat vat het uitgangspunt van de Data Act treffend samen: “Data is zoals het straatlicht. Iedereen kan het tegelijkertijd en herhaaldelijk consumeren, zonder dat de kwaliteit en kwantiteit van het aanbod uitgeput wordt.” Data moet volgens Europa een publiek goed worden waar bedrijven geen competitief voordeel uit mogen halen.

Data voor iedereen

Het woordje ‘fairness’ is voor Kalliopi Spyridaki ook een van de fundamentele pijlers van de Data Act. “De wet zal vooral voordelig zijn voor kleinere organisaties, die nu misschien niet kunnen profiteren van de toegang tot bepaalde data. Concreet stelt de Data Act concretere criteria en regels voor om gaten in de huidige wetgevingen voor datatransfers tussen bedrijven onderling en bedrijven en overheden te dichten. Zo zullen organisaties wellicht toegang kunnen krijgen tot data die nu voor hen nog onbereikbaar is. Een competitievere markt moet op die manier ook een stimulans zijn voor technologische innovatie.”

Hoe je als consument de gevolgen van de Data Act zal ondervinden, dat lijkt voorlopig nog minder duidelijk. “Er zullen duidelijkere regels komen om te wisselen tussen cloudproviders zonder extra kosten bij het overzetten van je gegevens van de ene naar de andere provider”, licht Kalliopi toe. Maar het is moeilijk om nu al te voorspellen hoe de markt zal reageren. De Data Act wil voor meer keuze zorgen in cloudproviders, wat indirect wel voordelig kan zijn voor consumenten.”

Data Act vs GDPR

Wie de woorden ‘data’ en ‘wet’ in één zin hoort, denkt waarschijnlijk onmiddellijk aan de GDPR. De General Data Protection Regulation, zoals de wet voluit heet, regeert al sinds 2018 met ijzeren vuist in Europa. De wet legde aan bedrijven die data van hun klanten opvragen zeer duidelijke spelregels op hoe ze die gegevens respectvol moeten behandelen. Nadat enkele bedrijven flinke boetes uitgedeeld kregen voor inbreuken, durft niemand de wetten van GDPR nog te tarten.

Lees ook: Wat heeft de GDPR-wet nu echt veranderd?

Hoe Data Act en GDPR elkaar moeten aanvullen, dat is voor Kalliopi nog een van de grootste vraagtekens. ‘Elke wet heeft zijn eigen speelveld, maar in essentie gaan ze over een gelijkaardig thema: het verkeer van data reguleren. De Data Act behandelt ook veel individuele aspecten van datatransfers, wat de wetten dicht bij elkaar kan brengen. Om de Data Act effectief te kunnen maken, moet er een duidelijke scheidingslijn worden getrokken tussen de verschillende wetgevingen, zodat ze in combinatie met elkaar kunnen werken.”

Een lange weg te gaan

De implementatie van de Data Act is nog niet voor morgen. Het voorstel van de Europese Commissies zal nog door de overige Europese instanties moeten bekeken worden, alvorens het tot een definitieve wettekst kan komen. Dat hoopt de huidige Commissie nog voor het einde van hun huidige legislatuur eind 2024 voor mekaar te krijgen. Als die deadline gehaald wordt, dan kan de wet tegen 2025 en 2026 van kracht.

Een ambitieuze deadline, vindt Kalliopi. “De afbakening van de Data Act wordt een zeer complexe zaak. Tegen eind dit jaar zal duidelijker zijn of de deadline van de Europese Commissie haalbaar is. De voorgestelde Data Act lijkt een stap in de goede richting omdat de wet bepaalde criteria opstelt die nu gewoon niet bestaan. Maar om het beoogde effect te realiseren, mag de wet niet in isolement belanden.”