Zo brengt u een Smart City op gang

Dat is jammer, want het idee is dat Smart Cities gebruikmaken van technologie als IoT, big data en analytics “om de levenskwaliteit en het comfort van de inwoners te verhogen en de stadsprocessen en diensten te optimaliseren, met respect voor economische, sociale en duurzame aspecten”. Het gaat gelukkig niet overal slecht. Er zijn maar liefst drie gemeenten die zichzelf een 9 toebedelen. Maar daartegenover staan dan wel weer 26 andere gemeenten die een één of lager noemen.

Volgens het Smart City Institute, dat het onderzoek vorig jaar heeft uitgevoerd, wordt het succes van Smart Cities belemmerd door een aantal hindernissen. De helft van de respondenten in het onderzoek benadrukt bijvoorbeeld dat het moeilijk is budget vrij te maken en 39% betreurt dat het gemeentebestuur niet over de nodige expertise beschikt om het hoofd te bieden aan deze uitdagingen. Daarnaast blijkt het ‘moeilijk om een dynamiek op gang te brengen’ en lastig om de uitdagingen en prioriteiten van de gemeente te identificeren.

Het helpt natuurlijk zeker als in een gemeente een gemeenschappelijke visie heerst, politieke steun bestaat en iemand de leiding neemt om van een Smart City project een succes te maken. Niet voor niets scoort een gewest als Antwerpen, dat zichzelf hoge punten geeft als het gaat om de vooruitgang van dit soort projecten, ook hoog op deze belangrijke strategische voorwaarden. Maar wat deze steden vooral succesvol maakt is een heel pragmatische benadering.

Veel Smart City projecten stranden omdat ze starten bij technologie: men heeft gehoord over de mooie mogelijkheden van het Internet of Things en data-analyse, en men gaat op zoek naar problemen die daarmee kunnen worden aangepakt. Dat is de verkeerde volgorde. Smart Cities zijn er niet om nieuwe technologie te gebruiken; ze zijn er om problemen op te lossen.

Herkenbare uitdagingen

Belgische gemeenten lijken in veel opzichten op vele andere steden in Europa: budgetten staan onder druk, de leefkwaliteit moet omhoog, en ze worden allemaal geconfronteerd met een verouderde infrastructuur waar dringend iets aan moet gebeuren. Dat zijn de uitdagingen die aangepakt moeten worden. En in die termen moet dan ook over IT worden gepraat.

Die schijnbaar kleine nuancering heeft grote gevolgen. Als het gaat om het vergaren van steun en budgetten, werkt het zelden goed als de IT-afdeling komt aankloppen bij de verschillende departementen om een idee te slijten waar zij voor moeten betalen. De kans op succes is veel groter als departementen zelf ontdekken dat hun problemen beter op te lossen zijn door slim gebruik te maken van technologie.

Nog beter wordt het als verschillende departementen samen om tafel gaan en ontdekken dat, met slimme samenwerking en pragmatisch combineren van mogelijkheden, de kosten fors gedrukt kunnen worden en de ‘return on investment’ veel eerder wordt bereikt. Als klap op de vuurpijl blijkt vaak dat eenmaal gestarte projecten vaak openingen bieden om relatief eenvoudig en goedkoop nieuwe projecten op te starten die meeliften op de vorige. Zo kan de levenskwaliteit en het comfort van de inwoners worden verhoogd en kunnen de stadsprocessen en diensten worden geoptimaliseerd, simpelweg door heel pragmatisch gebruik te maken van technologie die net met een heel ander doel is uitgerold.

Om een heel praktisch voorbeeld te geven: parkeerbeheer wordt heel blij van slimme meters, die niet alleen afrekenen eenvoudig maken, maar bijvoorbeeld ook kunnen aangeven welke plaatsen vrij of bezet zijn. Zoiets vergt bijna per definitie een draadloos netwerk. Maar als dan toch zo’n draadloos netwerk wordt ingericht, kan dat ook voor heel andere toepassingen worden gebruikt. Gratis WiFi voor alle inwoners en bezoekers? Als het netwerk er eenmaal ligt, is dat zo te realiseren.

Het maakt niet zo heel veel uit welke uitdaging als eerste wordt opgepakt – als het maar een herkenbare uitdaging is met maatschappelijke impact. Denk bijvoorbeeld aan bereikbaarheid. De meeste stadscentra slibben dicht. Slimme technologie zou kunnen helpen, bijvoorbeeld door verkeersstromen op een intelligente manier te sturen. De technologie die daarvoor nodig is, kan worden aangegrepen om met slechts kleine aanpassingen ook andere maatschappelijke uitdagingen op te lossen. Als je bijvoorbeeld toch gratis WiFi zou aanbieden, gebruik dat kanaal dan ook om als gemeente meer in contact te komen met de burger of de burgerparticipatie te vergroten. Of het leefklimaat te verhogen. Of de afvalverwerking te verbeteren.

Als een maatschappelijk probleem moet worden aangepast aan technologische beperkingen, worden dit soort projecten snel complex. Als de wens om technologie te gebruiken de belangrijkste drijfveer is, wordt het bovendien snel moeilijker de steun te vinden die nodig is om van zo’n project een succes te maken. De beste Smart City projecten nemen een herkenbare en invoelbare uitdaging als uitgangspunt, en gebruiken de technische oplossingen die ervoor bedacht worden (en de ervaringen die daarmee worden opgedaan) heel pragmatisch als uitgangspunt om snel meer projecten te laten meeliften. Dat is niet alleen goed om de kosten te spreiden, maar leidt ook snel tot veel zichtbaar resultaat. De hoge rapportcijfers van de meest succesvolle gewesten zijn daarvan getuige.