Overmacht met Kerstmis?
Maandag 18 december crasht de centrale server van een postorderbedrijf dat exclusief via het internet werkt en de helft van zijn jaarlijkse omzet behaalt in de twee weken voor Kerstmis. Geen probleem, zo denkt het postorderbedrijf, want er werd een strenge service level agreement afgesloten die een korte interventietijd garandeert. Bovendien zijn er zware service credits gekoppeld aan het niet behalen van de beloofde uptime van 99,999%. Helaas voor het postorderbedrijf staakt op dat eigenste moment al het personeel van zijn IT-dienstverlener. De staking is pas na drie dagen voorbij, met een miljoenenverlies voor het postorderbedrijf tot gevolg. Kan die laatste zijn schade terugvorderen? Niet altijd!
Net als andere rechtsstelsels, kent het Belgisch recht het concept van overmacht: een contractspartij kan niet verplicht worden zijn verbintenissen uit te voeren als bepaalde omstandigheden hem daartoe verhinderen. In dit geval zal er ook geen schadevergoeding verschuldigd zijn.
Maar het Belgische recht legt de lat voor overmacht erg hoog. Enkel als er een bijna absolute onmogelijkheid is om de verbintenis uit te voeren, zal overmacht aanvaard worden. Het gelijktijdig ziek worden van drie personeelsleden, het uitvallen van een telecommunicatieverbinding, een onoverkomelijke bug in het onderliggend besturingssysteem en vervangonderdelen die alleen tegen een stevige meerkost in het buitenland verkrijgbaar zijn, zullen dan ook géén overmacht uitmaken. In het geval van het postorderbedrijf zal een rechter waarschijnlijk oordelen dat de IT-leverancier beroep kon doen op een andere dienstverlener om in geval van een wilde staking de server van het postorderbedrijf te herstellen.
Rekening houdend met de afgesproken service levels, zal de IT-leverancier dan volledig aansprakelijk worden gesteld voor het mislopen van de kerstverkopen, tenzij er aanzienlijke aansprakelijkheidsbeperkingen werden opgenomen in het contract. Hoewel overmacht van nature niet gemakkelijk wordt aanvaard, laat het Belgische recht toe om contractueel van de standaarddefinitie van overmacht af te wijken. Vanuit Angelsaksische contracten is daarom de gewoonte overgewaaid om een hele lijst van gebeurtenissen op te nemen die alleszins als overmacht zullen worden beschouwd, zoals oorlogen, terroristische aanslagen, bliksem, natuurrampen, brand, enzovoort.
De dienstverlener zal vaak proberen om die lijst uit te breiden tot minder evidente gebeurtenissen, zoals stakingen, onbeschikbaarheid van servers van derde partijen, onderbroken telecommunicatieverbindingen, uitgeputte stocks of hardnekkige softwarebugs. Als zo’n gebeurtenis zich voordoet, is de dienstverlener niet verplicht om al het mogelijke te doen om alsnog aan zijn verplichtingen te voldoen. En kan er geen schadevergoeding van hem worden gevorderd, ongeacht de service credits die contractueel werden afgesproken.
Een klant doet er daarom goed aan om ook een schijnbaar overbodige clausule als de definitie van overmacht grondig na te kijken (tip: overmacht wordt vaak helemaal achteraan in het contract geplaatst). Zonodig moet de klant bepaalde gebeurtenissen schrappen uit het lijstje, of zelfs een lijstje opnemen met gebeurtenissen die zeker niet als overmacht zullen worden beschouwd.
Patrick Van Eecke is advocaat gespecialiseerd in IT-recht bij DLA Piper. Hij doceert tevens IT-recht aan Queen Mary University, London en aan de Universiteit Antwerpen.
