Radioloog ontrafelt geheimen Stradivarius
Onderzoekers hebben een antieke Stradivariusviool gekopieerd door gebruik te maken van een röntgenscanner.
De Amerikaanse onderzoekers gebruikten computertomografie of een CAT-scan om de geheimen van het instrument te achterhalen. Die data gebruikten ze om bijna exacte kopieën te bouwen. Het team zegt dat muzikanten dankzij de techniek toegang hebben tot zeldzame instrumenten.
Schotwond
Radioloog Steve Sirr kwam in 1988 al op het idee een CAT-scanner te gebruiken. Hij was toen assistent-professor aan de universiteit van Minnesota en bracht vaak zijn viool mee naar het werk, zodat hij in zijn kantoor kon oefenen wanneer het rustig was.
In een bepaald weekend werd hem gevraagd de scan van een schotwondpatiënt te overzien. “Ik plaatste de viool op een tafel bij de scanner”, zegt Sirr. “Toen de patiënt werd weggevoerd naar de operatiekamer dacht ik dat het wel interessant zou zijn om de viool te scannen.”
Sirr verwachtte een houten schil te zien die omgeven werd door lucht, maar niets was minder waar. “Ik vond erg veel anatomie. Gewoonlijk bestudeer ik de anatomie in mensen, maar nu vond ik erg veel details waar ik niets van snapte. Ik nam de scan mee naar een vriend, John Waddle, die violen bouwt.”
Van echte Stradivarius naar replica
Door de jaren heen scanden de twee mannen honderden instrumenten, waaronder gitaren, mandolines en andere violen. Scans van oudere instrumenten legden wormgaten, kleine scheuren en andere schade bloot. Door die aandoeningen verkregen de instrumenten hun eigen herkenbare geluid.
Uiteindelijk leenden de twee een Stradivarius die bekendstaat als Betts uit de Amerikaanse Library of Congress. Het originele label van de Italiaanse maker, Antonio Stradivari, kleefde nog netjes in het binnenwerk. Samen met nog een andere violenbouwer, Steve Rossow, maakten ze drie replica’s. Hiervoor namen ze meer dan duizend scans van het instrument, die ze omvormden naar één driedimensionaal beeld van het antieke instrument.
“We gebruikten de scans om de dichtheid van het hout te bepalen. Dat kan maar op één andere manier gebeuren, en dat is door de viool uit elkaar te halen. Dat laat natuurlijk niemand ooit toe”, zegt Sirr.
De bestanden werden daarna ingelezen in een computer, die de data gebruikte om de verschillende onderdelen uit te snijden. Het team lette er vooral op dat verschillende houtsoorten werden gebruikt, zodat het origineel zo dicht mogelijk benaderd werd. De uitgesneden onderdelen werden met de hand geassembleerd en gevernist.
Geheim ontrafeld?
“De kopieën lijken verschrikkelijk op het origineel qua geluidskwaliteit”, meent Sirr. “Wanneer we een viool maken, kopiëren we de veranderingen die plaatsvonden in de driehonderd jaar sinds de oorspronkelijke bouw.”
Gerenommeerd violenbouwer Samuel Zygmuntowicz merkt op dat zijn vakgenoten al jaren op zoek zijn naar het geheim van de Stradivarius. “Het werk van dokter Sirr helpt met de democratisering van het proces. Hierdoor kunnen meer mensen de antieke instrumenten gaan bestuderen.” Volgens hem zal het beroep van violenbouwer er echter niet onder lijden.
