E-health in zes vragen

E-health is een bijzonder brede term. Het gaat over alles wat met ziekenhuizen te maken heeft, over overheidsinitiatieven tot zeer specifieke toepassingen en toestellen. Smart Business dook de gezondheidszorg in op zoek naar definities, dimensies en het bos tussen de e-health bomen.

1. Wat is e-health?

In zijn breedste betekenis is e-health: elke vorm van digitale ondersteuning voor het verstrekken van medische en andere gezondheidsverwante zorgen. In dat geval kan e-health zowel een van op afstand gestuurde robot voor operaties omvatten als een computerterminal bij het bed van de patiënt.

In de allerengste, en misschien ook wel allereerste, betekenis is e-health een vorm van gezondheidszorg waarbij internet wordt gebruikt. Deze dateert uit de tijd dat ook e-commerce, e-business en alle andere e-termen werden gelanceerd.

Een andere veelgehoorde betekenis is de ICT-infrastructuur die van overheidswege wordt voorzien om de gezondheidszorg te automatiseren en integreren. In die context wordt ook vaak het ‘elektronische patiëntendossier’ genoemd.

2. Wat is het elektronische patientendossier?

Een patiëntendossier is een verzameling van medische en andere gegevens van een patiënt, die op verschillende plaatsen en door verschillende zorgverleners of verzorgingsinstellingen wordt bewaard.

Het bevat informatie over de ziektegeschiedenis en antecedenten (doorgestane ziekte, operaties,vaccinatiestatus), een lijst van medische problemen, verslagen van specialisten en medische onderzoeken, enzoverder.

Het ideaal van het elektronisch patientendossier is niet alleen om die informatie volledig digitaal te maken maar ook om die voor alle betrokken zorgverleners toegankelijk te maken. Zo krijgt men een globaal beeld van de patiënt dat de kijk van één betrokken partij (arts, kinesist, therapeut, verpleger, …) overstijgt.

Hiervoor is wel een uniforme structuur vereist waarmee de gegevens in het dossier worden geregistreerd. Die is vastgelegd in de KMEHR- en SUMEHR-standaarden en sinds 2005 door de FOD volksgezondheid opgelegd aan de hele Belgische medische sector.

3. Wat zijn de voor- en nadelen van het elektronisch patiëntendossier?

Het grootste voordeel is uiteraard het totaalbeeld op een patiënt dat men bekomt door alle relevante informatie in dit dossier te steken. Een overzicht dat bovendien eenvoudiger te raadplegen is dan de informatie in de traditionele medische wereld, eender wanneer en van op alle plaatsen. Dat kan soms het verschil betekenen tussen leven en dood. Maar ook bijvoorbeeld onnodige dubbele onderzoeken vermijden.

Het grootste nadeel is de al dan niet terechte vrees dat de privacy van de patiënt in het gedrang komt. Het Vlaams Patiëntenplatform, om maar één voorbeeld te noemen, ijvert ervoor om de patiënt niet alleen om toestemmiong te vragen voor zijn gegevens met andere zorgverleners worden uitgewisseld, maar ook om de patient volledige transparantie te bieden over wie zijn gegevens heeft ingekeken.

Tenslotte “moet het recht op inzage dat een patiënt aan een zorgverstrekker verleent, ten allen tijde ingetrokken kunnen worden”, aldus het Vlaams Patientenplatform in een standpunttekst.

4. Welke andere vormen van e-health vinden we nog?

Algemeen kunnen we nog een aantal grote groepen van e-healthtoepassingen onderscheiden, een overzicht dat we onder meer baseren op de definitie van de e-healthmarkt die werd opgesteld door een task force van de Europese Commissie.

Zorg van op afstand is zeker een subcategorie van e-health. Zowel diagnose, overleg als operatie van op afstand kunnen tot deze categorie behoren. Deze laatste is uiteraard de meest spectaculaire maar ook de minst frequente.

Daarnaast is er het beheer van patiënteninformatie, zowel op medisch als op administratief vlak. Dit wordt vaak aan BI-software (ook wel analytische of beleidsondersteunende software genoemd) gekoppeld zodat de operationele gegevens ook als basis voor nieuwe inzichten kunnen dienen.

Ook de specifieke medische technologie hoort tot e-health. Hierbij denken we onder meer aan medische beeldvorming (PACS) maar ook aan computergeleide diagnose of specifieke software voor opleiding tot chirurg. Het kan ook verwijzen naar eenvoudige ICT-oplossingen om het leven van de patiënt te veraangenamen, zoals bedrandterminals of registratiekiosken.

En – last but not least – ook in e-health wordt een toenemende mobilisering aangetroffen. Dit varieert van het invoeren van patiëntgegevens aan het ziekenhuisbed in plaats van in het centrale systeem achteraf tot het opvolgen en verzorgen van patiënten thuis met mobiele toestellen en/of instrumenten. Deze trend, ook wel eens m-health genoemd, wordt nog versterkt door de toenemende focus binnen e-health op de zorgverstrekking buiten de artsenkabinetten en ziekenhuizen.

E-health slaat dus ook op de zorgverstrekking om ziektes te voorkomen, niet enkel om ze te genezen.

5. Waarom is e-health nodig?

E-health wordt een belangrijk wapen in de strijd tegen de mogelijke gevolgen van de vergrijzing van onze maatschappij, en van de bevolkingsexplosie in de ontwikkelingslanden. Beide fenomenen leiden immers tot een sterk groeiende behoefte aan medische zorgen, terwijl het aanbod niet altijd even snel meegroeit.

Kiezen voor een algemeen beschikbare, kwalitatief hoogstaande medische zorg betekent voor een land immers een immense kost, die vaak te hoog is om te dragen. Zeker voor de ontwikkelingslanden, waar hogere aandacht voor medische zorg een directe negatieve impact heeft op de groei van dit land, wat op termijn een nog grotere hypotheek legt op de beschikbaarheid van medische zorgen. Anders gezegd: om als land te overleven moet men vaak hele bevolkingsgroepen aan zijn lot overlaten of slechts een minimum aan zorgen garanderen.

Om de medische zorgen toch een zo hoog mogelijke kwaliteit te laten behouden voor een zo breed mogelijke bevolkingsgroep, moeten dus vooral de kosten aan banden worden gelegd. En daar kan e-health een grote rol spelen. Sommige intussen betaalbare technologische middelen, bijvoorbeeld voor diagnose en monitoring van op afstand, kunnen de kost voor de zorgverstrekkers en voor de patiënt gevoelig verlagen. Zo vallen er minder mensen uit de boot gewoon omdat ze ver van ziekenhuizen en andere instellingen wonen.

6. Wat zijn de voornaamste obstakels?

De kost blijft uiteraard een belangrijke factor. Ook al is iedereen overtuigd van het belang van digitale ondersteuning van de gezondheidszorg en de potentiële besparingen die hier op termijn uit voortvloeien, toch hebben de meeste overheden – nog steeds de belangrijkste sponsor van de gezondheidszorg – de voorbije jaren met de knip op de beurs moeten leven, zeker gezien de dwingende maatregelen die Europa en/of financiële waakhonden hen oplegden. Maar de groeiende e-health markt bewijst dat de overheden desondanks zijn blijven investeren, en dat kost eigenlijk niet de grootste struikelblok vormt.

De komende jaren zal vooral aandacht moeten worden besteed aan standaardisering en interoperabiliteit tussen systemen en leveranciers, zodat uitwisseling van gegevens vlotter kan verlopen, met geautomatiseerde procedures, eenvoudiger administratie en gestroomlijnder zorgtrajecten, die automatisch zorgen voor een lagere totaalfactuur.

Tot slot zullen de overheden ook werk moeten maken van een sterk wettelijk kader, dat komaf maakt met onzekerheid rond privacy en andere al dan niet terechte argumenten om de digitalisering van zorgverstrekking en administratie te blokkeren.