De risico’s van online gokken

"You gotta know when to hold "em, know when to fold "em." Zijn eigen song "The Gambler" indachtig, was countryzanger Kenny Rogers vijftien jaar geleden een van de pioniers die de eerste online casino"s openden.

Maar het liedje duurde niet lang: twee jaar later ging de vanuit een casinolicentie op Curaçao opererende virtuele goktempel alweer dicht, omdat de eigenlijke uitbater van de site, het Californische Inland Entertainment, met een probleem zat: het bedrijf mocht geen kredietkaartbetalingen aannemen van Amerikaanse en Canadese klanten, zodat het al zijn geld moest halen uit Europese en Aziatische landen waar online gokken wel mocht, of waar er geen enkele wetgeving erover bestond.

6 miljard euro

De afgelopen vijftien jaar zijn heel wat landen bijgebeend op dat gebied, maar de sector blijft nog altijd in dezelfde schemerzone zitten. En dat terwijl de interesse van spelers fors is gestegen: zakenbank Morgan Stanley berekende dat er wereldwijd zo"n 130 miljoen aardbewoners zijn die online een gokje wagen – ongeveer tien keer zoveel als in de tijd van Kenny Rogers.

Die spelers droegen, alleen in de Europese Unie, vijf jaar geleden al zo"n 6 miljard euro af aan goksites, goed voor zo"n 7,5 procent van de totale markt aan legale kansspelen op het continent. Er zijn 15.000 geïdentificeerde websites actief in Europa, zegt de Europese Commissie, die het fenomeen twee jaar geleden onderzocht.

Nu, op zich doen ze maar: ondergetekende onderneemt zelf wel eens een tripje naar een fysiek casino, heeft goeie en slechte handen gespeeld in Las Vegas en kent heel wat lui die geregeld online een gokje wagen en daar toch niet door aan de armensteun zijn geraakt. Maar hier komt het: bij een minderheid die wél die sociale tuimeling maakt wanneer ze online gokken, komen de gevolgen vreselijk snel.

Gokverslaving

Dat zegt Donald Van Rossem tenminste, oprichter van de Werkgroep tegen Gokverslaving. Die vzw staat gokverslaafden al jaren bij in hun strijd tegen de drang om geld over de balk te gooien in gokspelletjes – zowel offline als online, en ook wanneer hun losing streak hun leven al zodanig heeft beïnvloed dat ze die strijd de facto hebben verloren.

"Dertig procent van de mensen die we moeten helpen omdat ze specifiek verslaafd zijn geraakt aan online gokken, zit in collectieve schuldbemiddeling", zegt Van Rossem. "Dat betekent dat ze nog zeven tot tien jaar van hun leven in de shit zitten. Je bouwt bijzonder snel schulden op als je online speelt. Alle remmingen zijn weg en je kan er makkelijk duizenden euro"s op een dag door jagen."

Drie factoren

Drie factoren spelen daarin mee, zegt Van Rossem: je krijgt online relatief eenvoudig toegang tot gokspellen (men hoeft zich om te beginnen niet te verplaatsen naar een goktent), de spelletjes volgen elkaar sneller op dan bij fysieke gokspellen en – niet onbelangrijk – men kan het doen buiten iedere sociale controle. "Ik ken gevallen waarbij de echtgenote niet eens wist dat haar man zoveel geld had vergokt op online spelletjes", zegt Van Rossem. "Je speelt gewoon thuis, niemand ziet het."

Hij haalt schrijnende gevallen aan, van spelers die beginnen met 2 euro per dag, maar eindigen met een weekverlies van 300 euro – tel dat op, en je zit al snel aan bedragen die je ervan weerhouden om de huur en de gas- en elektriciteitsrekening te betalen. "Mensen verspelen méér geld wanneer ze online gaan, en ze verspelen het sneller: dat is wat we merken in onze praktijk.”

2% risicogevallen

Wanneer je zo"n verhalen hoort, is het gemakkelijk om met het beschuldigende vingertje naar de gokindustrie te wijzen. Maar zo eenvoudig is het niet: dit is niét noodzakelijk het verhaal van gokbedrijven die geleid worden door cowboys en die iedere cent uit de zakken van de arme goklustigen proberen te schudden zonder rekening te houden met de mogelijke gevolgen. De industrie heeft zich de voorbije jaren geprofessionaliseerd op dat gebied, en bedrijven bouwen ook stilaan een beleid uit op het vlak van probleemgokken.

"Het lijkt des mensen om al eens over de schreef te gaan in alles wat een pleasure factor biedt", zegt Dennis Mariën, country manager voor België bij gokspeloperator Unibet. "Wij merken dat twee procent van onze klanten een probleem heeft of kan hebben, en we spannen ons in om die groep te helpen en uiteraard zo klein mogelijk te houden."

Unibet, een Zweeds bedrijf dat goksites opereert in landen als België, Denemarken, Frankrijk, Italië, Duitsland, Estland en Malta, spreekt tegen dat online spelen de verslaving versnelt, en haalt daarbij zowel resultaten aan van "workshops" door de Europese Unie als een recent Nederlands onderzoek.

Uit die Europese workshops, en onderzoek dat gevoerd werd in de aanloop ernaar, blijkt onder meer dat slechts 1 procent van de actieve gokkers op het continent probleemgedrag vertoont, en dat online gokverslaving ook veroorzaakt kan worden door internetverslaving op zich.

Elektronisch toezicht

Uit de studie van het Nederlandse ministerie van justitie onthoudt Mariën vooral dat het aantal probleemgokkers niet significant is gestegen (waarbij hij wel vergeet dat dezelfde studie zegt dat ruim een derde van de geïdentificeerde probleemgokkers in 2011 kansspelen via het internet speelde, terwijl dat bij gewone recreatieve spelers slechts één vijfde was).

Zelf gelooft Unibet vooral in elektronische monitoring om het probleem van gokverslaving het hoofd te bieden, een claim waarin ze ook bijgestaan worden door de Europese Unie. "De afgelopen 15 jaar hebben we zo"n 200 miljoen euro geïnvesteerd in digitale beveiliging", zegt Mariën. "We werken daarvoor samen met de verschillende overheden op gebied van verantwoord gokken, fraudebestrijding en antiwitwaspraktijken. De transacties van onze klanten worden 24 uur op 24 gemonitord door een team van 14 specialisten: het systeem maakt het mogelijk om op alle mogelijke momenten in te grijpen. Ook hebben we lokale, speciaal opgeleide agenten die de klanten aanspreken in hun eigen taal, en die contact met hen opnemen van zodra we merken dat hun gedrag afwijkt van hun eigen historiek."

Bescherming

Unibet heeft in ieder geval een zware procedure achter de rug om een vergunning te krijgen bij de Belgische overheid. In 2011 ging de nieuwe Kansspelwet in voege, die het mogelijk maakte om ook gokspellen in elektronische vorm aan te bieden. Pas vorig jaar kreeg Unibet zo"n vergunning; het bedrijf opereert daarmee een van de 29 momenteel vergunde goksites in ons land.

De Belgische wetgeving is relatief streng, maar Mariën bejubelt dat: "Er is een duidelijk kader afgelijnd, waarmee de overheid Belgische consumenten kanaliseert naar websites die opereren onder een Belgische vergunning, en het spel dus eerlijk spelen. Andere operatoren worden geblokkeerd."

Het is echter de uitoefening van die Belgische casinowet die vragen oproept. De Kansspelcommissie, een in 1999 opgericht parlementair orgaan dat onder meer ook de praktijk van fysieke casino"s en belspelletjes overziet, houdt een "zwarte lijst" bij van goksites die illegaal zijn in België. Die lijst, en geregelde aanpassingen daaraan, wordt doorgegeven aan de Federal Computer Crime Unit, die vervolgens de internetoperatoren oplegt om de sites in kwestie te blokkeren.

Dweilen met de kraan open

Probleem opgelost? Niet meteen: de zwarte lijst telt op dit moment zo"n 80 websites, een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar. Maar er zijn duizenden websites die hun diensten aanbieden aan Belgische gokkers, en die dus allemaal door de mazen van het net glippen. En een deel daarvan kunnen wél cowboys zijn.

"Iedereen mag gokken: ik ben hier geen kruistocht tegen de sector aan het afsteken", zegt Van Rossem. "Maar wie speelt, moet volledig beschermd worden. Ik val het werk van de Kansspelcommissie niet aan, maar de realiteit is gewoon dat ze dweilt met de kraan open. Spelers die zich op dat soort sites begeven zijn zelf strafbaar, en kunnen een boete krijgen die oploopt tot 25.000 euro. Maar ik geloof niet in het bestraffen van spelers: die aanpak werkt niet voor iemand die ziek is. De bedragen waarvoor men kan spelen moeten aan banden gelegd worden, dat is voor mij de enige efficiënte oplossing."

Mobiel

Ondertussen is er alweer een nieuwe, nog grotendeels onontgonnen en nauwelijks onderzochte horizon opgedoken: gokspellen op sociale netwerken als Facebook (er zijn schoorvoetende experimenten in Groot-Brittannië) en via apps op smartphones.

Het is een relatief nieuwe markt (de downloadwinkels van Apple en Android zijn nog maar een jaar of vier open) die ook de controverse weer kan doen oplaaien: het nieuwe platform kan immers een nieuwe versnelling betekenen voor de factoren die ook al een risico vormden bij online gokken.

"Een van de zware gokverslaafden die we probeerden te helpen, en die pas was overgestapt naar gokken op zijn smartphone, heeft onlangs zelfmoord gepleegd. Hij had op korte tijd een onoverbrugbare schuldenberg van tienduizenden euro"s opgebouwd", zegt Van Rossem. "De toegang vergroot weer: iedere keer dat je vijf minuten of een kwartiertje tijd hebt, kan je nu gokken – je hoeft zelfs niet meer achter een computer te zitten."