Maak je eigen e-book

Zonder enige voorkennis kan je met Sigil een volledig elektronisch boek in elkaar boksen. Ken je toevallig iets van HTML en CSS, dan kan je met dit programma nog verder doorgroeien, maar in deze workshop vertrek ik vanaf nul en laat ik die codetaal links liggen. Op http://code.google.com/p/sigil vind je versies voor Mac OS, Windows en Linux. Ze zijn gratis en werken ook in het Nederlands. Sigil maakt e-books in het epub-formaat. Er bestaan meerdere formaten voor elektronische literatuur, maar epub is wellicht het populairste.

STAP 1 / Boekverkenner

Wanneer je Sigil opent, zie je dat het scherm in twee verdeeld is. De linkerkolom is de Boekverkenner, waarin alle onderdelen van je e-book terechtkomen in mappen. Een e-book is net zoals een website een geordende samenstelling van verschillende elementen: hoofdstukken, afbeeldingen, een inhoudstabel, een cover, een titelblad, … Elke afbeelding en elk hoofdstuk dat je toevoegt, komt in de Boekverkenner als een afzonderlijk bestand. In het grote vak kan je tekst tikken. Net zoals in een tekstverwerker zie je bovenaan knoppen om die tekst vorm te geven.

STAP 2 / Kopieer & plak

Je kan jezelf kwellen door het boek letterlijk in Sigil te typen, maar in de meeste gevallen zal je het manuscript in een tekstverwerker zoals Word of OpenOffice geschreven hebben. Je kan die tekst op verschillende manieren overbrengen in Sigil. Kopieer de volledige tekst in de tekstverwerker, ga naar Sigil en klik in de Boekverkenner in de map Text op het document Section0001.xhtml. Daarna plak je de gekopieerde tekst in het centrale werkvlak. Dit heeft het nadeel dat alle opmaak uit de tekst verdwijnt.

Is je manuscript opgemaakt in een van de zogenaamde typische weblettertypes (Andale Mono, Arial, Arial Black, Comic Sans MS, Courier New, Georgia, Impact, Times New Roman, Trebuchet MS, Verdana), dan zal het lettertype na het plakken behouden blijven. Wel kan je de stijl, de grootte en de uitlijning aanpassen met behulp van de opmaakknoppen. Smartphones, tablets en computers hebben verschillende schermformaten. Je hoeft je dus geen zorgen te maken over het aantal woorden dat op een regel past en het aantal regels op een pagina. De tekst wordt altijd optimaal afgestemd op het scherm waarop hij getoond wordt.

STAP 3 / HTML importeren

Wil je vertrekken van een document dat al mooi vormgegeven is, dan volg je best een andere weg. Open het document in Word, klik op de Office-knop en kies Opslaan als en vervolgens Andere indelingen. Navigeer naar een map, geef de bestandsnaam in en kies bij Opslaan als voor het bestandsformaat Webpagina, gefilterd (*.html,*.html). Let op dat je wel degelijk voor Webpagina, gefilterd kiest en niet voor Webpagina. Op die manier zal Word de belangrijkste opmaakkenmerken overzetten. Er verschijnt een waarschuwing dat bepaalde functionaliteit toch verloren gaat, maar bevestig gerust met de knop Ja. Werk je met een Mac, dan kies je in Word de opdracht Bestand, Opslaan als webpagina en vink je de optie Alleen weergegeven informatie opslaan als html aan. Daarna laad je het zopas opgeslagen document in Sigil via Bestand, Openen. Sigil kan uitsluitend txt-, html- en epub-bestanden openen.

STAP 4 / Hoofdstukken splitsen

Welke methode je ook volgt, als je in de Boekverkenner kijkt, zie dat de tekst die je geplakt of geïmporteerd hebt ondertussen in het bestand Section0001.xhtml staat. Section0001.xhtml is het eerste hoofdstuk; elk volgend hoofdstuk krijgt een hoger volgnummer. Omdat je meteen de hele tekst in sectie 1 hebt gepropt, moet je dit splitsen in verschillende hoofdstukken. Plaats de muisaanwijzer voor de eerste letter van het tweede hoofdstuk en klik op de knop Op cursor splitsen (de knop met een pijltje dat vanaf één document naar twee documenten wijst). Na de klik zie je dat het tweede hoofdstuk in de Boekverkenner is toegevoegd. Herhaal dit om het volledige boek in hoofdstukken te splitsen. In de Boekverkenner kan je de hoofdstukken verslepen om de volgorde te wijzigen.

STAP 5 / Afbeeldingen

Misschien wil je je meesterwerk verluchten met afbeeldingen? Ik raad aan om zo’n afbeelding eerst met een fotobewerkingsprogramma te verkleinen tot de gewenste afmetingen. Sigil heeft immers geen tool om afbeeldingen te bewerken. Het epub-formaat herkent vier soorten afbeeldingsbestanden: jpg, gif, png en svg. Onthoud dat jpg uitstekend is voor foto’s en gif voor logo’s met weinig subtiele kleurovergangen of afbeeldingen met tekst op. Afbeeldingen in het png-formaat zijn groter dan in gif of jpg, maar het png-formaat combineert de kwaliteiten van de overige twee. Plaats de cursor op de plaats waar de afbeelding moet komen en klik op de knop Bestand invoegen (net naast de vorige knop). Er verschijnt een venster waarmee je navigeert naar de plaats op je harde schijf waar de bedoelde afbeelding staat. Klik op OK om de afbeelding toe te voegen. In de Boekverkenner verschijnen alle afbeeldingen in de map Images.

STAP 6 / Cover

Een cover maak je door een sectie, een hoofdstuk dus, toe te voegen en daar de betekenis Omslag aan te koppelen. Klik met de rechtermuisknop in de Boekverkenner op de map Text en kies de opdracht Leeg HTML-bestand toevoegen. Sleep dit xhtml-bestand boven je eerste hoofdstuk. Klik weer met de rechtermuisknop op dit xhtml-bestand en selecteer de opdracht Betekenis toevoegen. Er verschijnt een lijst van betekenissen: Omslag, Titelpagina, Inhoudsopgave, Register enzovoort. Kies de optie Omslag en plaats zoals in stap 5 de coverafbeelding die je vooraf in een fotobewerkingsprogramma hebt klaargemaakt. Zorg dat de afbeelding bijvoorbeeld 600 pixels breed is en 900 pixels hoog. Plaats in het fotobewerkingsprogramma ook je naam en de titel van het boek. Deze omslagfoto zal te zien zijn wanneer je het boek straks bekijkt in de virtuele boekenkast.

STAP 7 / Inhoudsopgave

Op dezelfde manier kan je een titelpagina aanmaken, het blad dat je ziet nadat je de cover omslaat. Bij het opmaken van de tekst is het interessant dat je de zogenaamde headers gebruikt. De knoppen H1 (header 1), H2 (header 2), H3 enzovoort zorgen voor de hiërarchie in de inhoudsopgave. Als je klaar bent en de opdracht Gereedschappen, Inhoudsopgave, Inhoudsopgave genereren kiest, zal Sigil zelf de inhoudsopgave samenstellen op basis van die headers. Wanneer er in het voorbeeld van de inhoudsopgave lege regels verschijnen, kan je die verwijderen door de vinkjes weg te halen. Klik op OK en gebruik daarna de opdracht Gereedschappen, Inhoudsopgave, HTML-inhoudsopgave maken, zodat Sigil een pagina aanmaakt waarop de inhoud verschijnt in aanklikbare koppelingen.

STAP 8 / Metagegevens

Nu moet je alleen nog de metadata aanpassen. E-readers werken met een bibliotheek, waarbij ze boeken rangschikken volgens bepaalde informatie: taal, titel, auteur enzovoort. Deze extra gegevens moet je zelf toevoegen. Kies Gereedschappen, Metagegevens bewerken. In dit venster kan je alle gegevens ingeven en bewerken. Met de knoppen Basis toevoegen en Rol toevoegen neem je eventueel nog meer labels in de metagegevens op, zoals de omschrijving, een ISBN-nummer en de naam van de uitgever. Is dat gebeurd, dan klik je op het groene V-teken en laat je het e-book controleren op eventuele fouten. Wanneer je de melding ‘Geen problemen gevonden’ krijgt, weet je dat je het e-book kan publiceren. Als er toch fouten zijn, worden die aangeduid in het rapport.

STAP 9 / Lezen

Met de opdracht Bestand, Opslaan is je e-book klaar. Wil je het boek lezen op je iPhone of iPad? Dan open je iTunes en kies je in het menu Bestand, Bestand aan bibliotheek toevoegen. Vervolgens blader je naar de map met het epub-bestand en open je het zelfgemaakte e-book. Wil je het e-book gewoon op de computer lezen, dan moet je eerst de juiste software downloaden. Calibre E-book is een gratis tool voor Windows, Linux en Mac OS om op je computer van elektronische literatuur te genieten.