Driedubbele zonsondergang en perma-dag voor pas ontdekte exoplaneet

Wie denkt dat de planeet Tatooine uit Star Wars met haar dubbele zonsopgang enkel in sciencefiction kan bestaan, is geen astronoom. Zonnestelsels met twee sterren in de plaats van één zoals wij dat kennen, zijn niet zo zeldzaam. Unieker is de situatie van HD 131399Ab: een planeet waar een driedubbele zonsopgang de normaalste zaak van de wereld is.

Primeur

HD 131339Ab is een exoplaneet in het sterrenstelsel Centaurus, zo’n 340 lichtjaar van ons verwijderd. Onderzoekers van de universiteit van Arizona ontdekten de planeet met SPHERE, wat staat voor Spectro Polarometric High-Contrast Exoplanet Research Instrument. SPHERE, dat ons opnieuw doet vermoeden dat astronomen eerst acroniemen bedenken en dan pas verzinnen waarvoor ze staan, is een onderdeel van de Very Large Telescope, een Europees observatorium in Chili. Het is de eerste keer dat het instrument een exoplaneet onthult.

Delicate dans

HD 131339Ab is voor zover we weten uniek. De gasreus is een onderdeel van een kosmische dans met drie andere sterren. De dans wordt geleid door ster A: een relatief bescheiden vuurbol die ‘slechts’ 80 procent groter is dan onze eigen zon. De exoplaneet draait in een baan rond zon A die dubbel zo groot is als die van Pluto bij ons. Ster B en C draaien dan weer rond elkaar. De B-C-sterrentandem zit op zijn beurt in een baan rond star A, net als de exoplaneet.

Het hele gedoe is gebaseerd op een erg delicaat evenwicht. “Als de planeet iets verder weg zou zijn van de grootste ster in het systeem, zou ze er uit weg gekatapulteerd worden”, verduidelijkt Daniel Apai, assinstept-prof en hoofdonderzoeker bij NASA’s Exoplanetenprogramma (NExSS).

Driedubbele zonsopgang en perma-dag

Hoewel de astronomen de precieze baan van de exoplaneet nog moeten vaststellen, weten ze al wel hoe de dag-nachtverdeling werkt. De planeet heeft 550 aardse dagen nodig om een toertje rond zon A af te werken. Voor het grootste deel van de tijd lijken de drie zonnen dicht bij elkaar te staan. Vanop het oppervlak van de gasreus die zo’n vier keer meer weegt dan Jupiter, zou je dan iedere ochtend kunnen genieten van een driedubbele zonsopgang.

Naarmate de dagen vorderen, nemen de zonnen steeds meer afstand van elkaar vanuit het standpunt van de planeet. Op een bepaald moment gaat ster A onder terwijl sterren B en C opkomen. 140 van de 550 dagen wordt HD 131339Ab langs alle kanten belicht en wordt het dus nooit echt nacht.

Hoe het complexe stelsel tot stand is gekomen, blijft vooralsnog een raadsel. De onderzoekers hopen door de analyse van het excentrieke sterrenstelsel meer te weten te komen over de manier waarop planeten en sterren zich vormen.