De gevaren van online DNA-tests

Maarten Larmuseau en Pascal Borry van de KU Leuven testten een veertigtal bedrijven die online DNA-tests aanbieden. Uit hun onderzoek blijkt dat de kwaliteit van de tests vaak te wensen overlaat. Bovendien waarschuwen de experts dat je door het gebruiken van online DNA-tests niet alleen je eigen genetische privacy, maar ook die van je familie te grabbel gooit.

Afkomst

Eén van de dingen die veel van de DNA-bedrijven testen, is je afkomst. Stam je af van Vikingen, Kelten of Germanen en voor hoeveel procent ben je een Neanderthaler, zijn enkele van de vragen waarop de tests antwoord beweren te geven. Volgens Maarten Larmuseau kunnen de bedrijven onmogelijk achterhalen of je Vikingbloed hebt door slechts gebruik te maken van je DNA.

“Elke West-Europeaan heeft één à drie procent Neanderthaler-DNA. Wat zorgwekkender is: de resultaten van de tests spreken elkaar tegen. Mijn eigen voorouders zijn volgens de ene test afkomstig uit Scandinavië, volgens een andere uit Groot-Brittannië en volgens een derde uit Midden-Europa. Om nog te zwijgen van de gevolgtrekking dat ik een Kelt of Germaan tot mijn voorouders kan rekenen: biologisch en historisch gezien is dat pure onzin,” legt Larmuseau uit.

Wie echt meer wil weten over zijn afkomst, doet er volgens Larmuseau goed aan om zijn stamboom op te stellen. “Dat vergt meer moeite dan een paar muisklikken en een DNA-staaltje opsturen, maar het vertelt je meer over het leven van je voorouders,” aldus Larmuseau.

Ziektes

Nog een manier waarop DNA-bedrijven geld proberen te verdienen aan je nieuwsgierigheid is door je erfelijk materiaal te testen op allerhande ziektes. Vreemd genoeg richten de firma’s zich niet op typische erfelijke ziektes, maar op aandoeningen als obesitas of hart- en vaatziekten. Ook kan je je DNA laten testen om fitnessadvies op maat te krijgen en te leren of je een sprinter- of marathonlopertype bent. “In al deze gevallen spelen niet alleen de genen, maar ook de leefomstandigheden een grote rol: een genetische test werkt daarvoor niet zo goed,” weet Pascal Borry.

Bovendien sturen veel van de online ondernemingen ruwe data naar hun klanten op die door leken nauwelijks geïnterpreteerd kunnen worden. De bedrijven verwijzen hun klanten door naar andere organisaties om de ruwe data te laten ontcijferen, waarvoor je uiteraard nogmaals geld betaalt.

Genetische privacy

Het echte gevaar van online DNA-tests schuilt in het feit dat je gegevens in een online databank terechtkomen. “Je DNA wordt steeds vergeleken met dat van andere deelnemers en je krijgt een lijst namen van je verwanten,” vertelt Borry. “Wat als je naast je zogenaamde Vikinggehalte – wetenschappelijk gezien nonsens – ook de melding krijgt dat je een halfbroer of –zus hebt? Bij zo’n directe match kloppen die tests wel,” vult Larmuseau aan.

Het leven van verschillende families werd al overhoop gehaald door het uitvoeren van DNA-tests. Stel dat je vader niet je vader blijkt te zijn, of dat hij ooit een scheve schaats heeft gereden. De online bedrijven stellen hun DNA-tests voor als een leuke manier om meer informatie over jezelf of je familie te verkrijgen, maar waarschuwen niet voor de psychologische shock ten gevolge van een onverwacht resultaat.

Zelfs wanneer je niet zelf een DNA-test laat uitvoeren, kan er informatie over jou in een online databank terecht komen. Het is voldoende dat een familielid deelneemt om je genetische privacy te verliezen. “Een spermadonor hoeft zelf niet in de databank te zitten. Als een kind en een neef van die donor in de databank zitten, is dat al voldoende om de match te vinden. Dat betekent dat fertiliteitscentra de anonimiteit van spermadonoren niet voor honderd procent kunnen garanderen,” geeft Borry als voorbeeld.

Handelswaar

Wereldwijd hebben al meer dan drie miljoen mensen een DNA-test uitgevoerd bij een online bedrijf. De prijs van de tests varieert van 150 tot 1.500 euro, naargelang je iets heel specifieks laat testen of je hele genenverzameling in kaart laat brengen. Door het groot aantal deelnemers kan je een hoop interessante informatie online terugvinden. De DNA-profielen zijn hierdoor echte handelswaar geworden.

“Wetenschappers en forensici die op zoek zijn naar misdadigers, snuisteren ook in die databanken. Dat lijkt misschien nog te verantwoorden, maar sommige online bedrijfjes verkopen hun databanken aan verzekeraars en farmaceutische bedrijven. Die krijgen zo niet alleen je DNA-profiel, maar ook informatie over je levensstijl. Bij een afstammingstest moet je immers vaak ook een heleboel bijkomende vragen invullen, over je gezondheid bijvoorbeeld. Deze gegevens zijn vaak niet alleen bestemd voor wetenschappelijke doeleinden,” aldus Larmuseau.

Een stamboom opstellen van je familie is volgens de experts van de KU Leuven een veiligere en correctere methode om meer te weten te komen over je afkomst. “Wie zich toch aan een online DNA-test waagt: weet dat je misschien de doos van Pandora opent, voor jou en je familie,” waarschuwt Larmuseau.