Transformation Thursday: Ada Lovelace, de eerste vrouwelijke computerprogrammeur

In de sterren geschreven

Ada Lovelace werd in 1815 geboren als Augusta Ada Byron, en was het enige wettelijke kind van Annabella Milbanke en de bekende Engelse dichter Lord Byron. Opvallend genoeg had Anabella Millbanke, Lady Byron, een opleiding wiskunde genoten. Lord Byron noemde haar zelfs zijn “Prinses van de Parallellogrammen”. Ada’s moeder stond er bijgevolg op dat ook Ada privéles wiskunde zou krijgen, wat in die tijd hoogst ongebruikelijk was voor een vrouw. Dat legde de familie Byron evenwel geen windeieren. Van kindsbeen af toonde Lovelace namelijk een aangeboren talent voor cijfers en wetenschap. Ze werd onderwezen door William Frend, een sociale hervormer, William King, de familiedokter en Mary Somerville, een schotse astronome en wiskundige die als een van de eerste vrouwen werd toegelaten tot de Koninklijke Vereniging voor Astronomen.

Ada maakte voor het eerst in 1833 kennis met de machine waar ze later een voorloper van software voor zou schrijven. Ze was toen pas zeventien. Het was op een feestje dat Ada voorgesteld werd aan Charles Babbage, een wiskundige en uitvinder. Het koppel raakte bevriend, en de oudere Babbage nam zelfs de rol van haar mentor op zich. Door Babbage begon Ada ook hogere wiskunde te studeren aan de Universiteit van London bij professor Augustus de Morgan.

Differentiemotor

Ada raakte gefascineerd door de ideeën van Babbage, die overigens bekend staat als de geestelijke vader van de computer. Babbage vond de differentiemotor uit, die in staat was om wiskundige berekeningen uit te voeren. De jonge Ada had de kans om een kijkje te nemen naar de machine nog voor die klaar was. Ze raakte gefascineerd door het toestel.

De differentiemotor was niet de enige pre-historische computer die Babbage ontwikkelde. Zo legde hij ook de eerste hand aan een analytische motor, die complexere berekeningen zou aankunnen.

Later werd Ada gevraagd om een wetenschappelijk artikel van de Italiaanse ingenieur Federico Menabrea over Babbage’s analytische motor te vertalen van het Frans naar het Engels. Ada, die vloeiend Frans sprak omwille van haar aristocratische opleiding, vertaalde het werk niet alleen, maar voegde er ook nog eens haar eigen ideeën aan toe. Daardoor werden haar notities uiteindelijk drie keer langer dan het originele artikel. Uiteindelijk werd haar werk in 1843 gepubliceerd in een Engels wetenschapstijdschrift.

De voorloper van code

In haar publicatie beschrijft Ada hoe codes kunnen worden gecreëerd voor een toestel zodat het tegelijkertijd letters, symbolen en cijfers zou kunnen verwerken. Daarnaast beschreef ze ook een theorie waarbij de motor telkens opnieuw een serie instructies zou herhalen, een proces dat binnen de computerwetenschappen vandaag bekend staat als een loopsysteem. In haar artikel oppert Ada ook nog de notie dat computers wel eens voor andere dingen zouden kunnen gebruikt worden dan enkel wiskundige berekeningen, zoals voor de compositie van muziek bijvoorbeeld. Hoewel Ada’s publicatie tijdens haar leven geen schokgolven teweegbracht, blijkt ze daarmee nu een visionair het digitale tijdperk. Pas nu, in de eenentwintigste eeuw, zijn er computers die even goed een muziekstuk kunnen spelen en componeren als een menselijke componist. Lovelace wordt dan ook met recht en rede de “profeet van het computertijdperk” genoemd.

Technologisch erfgoed

De notities van Ada, en daarmee ook haar bijdragen aan de computerwetenschappen, werden pas in 1950 ontdekt. Haar notities werd kort na hun ontdekking opnieuw gepubliceerd in 1953 door B.V. Bowden in Faster Than Thought: A Symposium on Digital Computing Machines. Sindsdien heeft Ada postmortem verschillende eervolle vermeldingen gekregen voor haar werk. In 1980 vernoemde de Amerikaanse defensie nog hun juist ontwikkelde computertaal “Ada” naar Lovelace.

In Groot-Brittannië is elke tweede dinsdag van oktober omgedoopt tot Ada Lovelace Day, waarop alle bijdragen van vrouwen aan wetenschap, technologie en wiskunde worden herdacht. Ook de recent ontwikkelde Britse kunstrobot Ai-Da werd vernoemd naar deze eerste vrouwelijke computerprogrammeur.