Rekenhof wijst pensioenprogramma met de vinger
PenCalc, het automatische berekeningsprogramma van de Pensioendienst voor de Overheidssector, bevat na bijna acht jaar nog steeds ernstige gebreken. Dat is de conclusie van het Rekenhof, dat het softwareprogramma via simulatieberekeningen heeft onderzocht. Voor handmatig ingevoerde gegevens heeft PenCalc zelfs nauwelijks interne controlefuncties.
PenCalc is de basistoepassing van de software die de Pensioendienst voor de Overheidssector (PDOS) sinds 1997 ontwikkelt. Zowat 400 ambtenaren gebruiken het PenCalc-programma om pensioendossiers te behandelen, van aanvraag tot archivering. Volgens voorlopige begrotingscijfers lopen de totale uitgaven voor de overheidspensioenen en aanverwante voordelen op tot ruim 8,8 miljard euro. Maar volgens het Rekenhof vertoont het programma, dat de berekening en het beheer van deze pensioenen van de federale administraties regelt, verscheidene gebreken. Niet alleen zouden bepaalde categorieën van overheidspensioenen nog niet opgenomen zijn, ook een aantal onderdelen van de pensioenwetgeving werden niet geïmplementeerd. Hierdoor moeten bepaalde berekeningen met de hand gebeuren. Het programma zou voor de met de hand ingevoerde gegevens ook weinig interne controlefuncties bevatten.
IT-directeur Freddy Baeyens van de Pensioendienst nuanceert de kritiek. Volgens Baeyens steunde het Rekenhof in haar rapport te veel op een eerste doorlichting van het programma in 2003 en wordt daardoor te weinig rekening gehouden met de verdere ontwikkelingen aan het programma. ‘Al zouden we de interne controlefuncties van het programma inderdaad verder kunnen finetunen.’ Het Rekenhof stelde namelijk vast, aan de hand van simulaties en steekproefcontroles, dat de automatische berekening van de gemiddelde wedde en het pensioenbedrag volledig gebaseerd is op handmatig ingevoerde gegevens. Daarbij zou het systeem noch de onderlinge samenhang, noch de eventuele onverenigbaarheid controleren.
Ook de verantwoordelijke minister van Pensioenen Bruno Tobback (sp.a) erkent in een brief aan het Rekenhof dat er aanvullende controle-instrumenten kunnen worden geprogrammeerd. Al was het, volgens Bayens, nooit het opzet van PenCalc om ambtenaren die de specifieke kennis in huis hebben, ook alles uit handen te nemen – waardoor enkel nog routineus werk mogelijk is.
De kritiek van het Rekenhof brengt het rampbeeld in herinnering bij de fiscus, toen door een menselijke ingreep een veiligheidsfilter werd uitgeschakeld. Met een rekenfout van ruim 880 miljoen euro tot gevolg. ‘Gelijkaardige problemen zijn hier uit den boze’, verzekert Baeyens, die benadrukt dat er wel degelijk interne controle gebeurt, ‘maar niet noodzakelijk altijd door het programma zelf.’ Volgens Baeyens wordt elk gegeven dat kan gecontroleerd worden ook effectief gecontroleerd: ‘Maar het moet werkbaar blijven: we zoeken naar een balans tussen de verantwoordelijkheid van de gebruiker en het meest rigide controlesysteem.’
De Pensioendienst startte in 1997 met de ontwikkeling van verscheidene softwareprogramma’s voor het beheer van de overheidspensioenen. ‘Vanuit de ambtenarij kunnen we geen vers bloed meer rekruteren, omdat de drempel ondertussen veel te hoog ligt’, aldus Baeyens, die hiervoor de steun krijgt van drie analisten, zeven programmeurs en een testploeg van twee personen. ‘Die pensioenmaterie is trouwens zo complex dat het ook helemaal niet evident is om externe IT’ers in te schakelen.’
