Wat doet Bill Gates nu?

Een jaar geleden is Bill Gates gestopt met zijn fulltime werk bij Microsoft. Maar hij heeft genoeg bezigheden gevonden.

Tussen het uitroeien van polio, temmen van malaria en het repareren van het Amerikaanse onderwijs door heeft Gates een droom verwezenlijkt: historische natuurkundelessen vrij beschikbaar maken op internet.

De lezingen in kwestie werden in 1964 gegeven door de bekende wetenschapper Richard Feynman (medewerker aan het Manhattan Project). Feynman gaat onder meer in op het thema zwaartekracht en de manier waarop het universum werkt.

Gates zag de lezingen voor het eerst twintig jaar geleden, tijdens een vakantie. Hij droomde dat hij ze overal beschikbaar kon maken. Na jaren besteed te hebben aan het bemachtigen en betalen van de rechten, is Gates daarin geslaagd. Hij heeft zijn Microsoft-collega’s in Redmond ingezet om de benodigde interactieve software te schrijven, voor bij de video’s van de lezingen. Gates biedt de hele collectie gratis aan via de Microsoft Research-website.

Bill hoopt dat deze actie als voorbeeld dient om boeiende lesstof op grote schaal voor niets beschikbaar te maken. "Als een lezing zo goed wordt gepresenteerd, dan stimuleert dat meer mensen om de wetenschap in te duiken", zegt Gates tegen CNet News. "Ik hoop dat er meer van dit soort werk beschikbaar komt."

In een uitgebreid interview hierover met Ina Fried van ZDNet Amerika kijkt Gates ook naar de veranderingen bij Microsoft. Daarnaast geeft hij details over Project Natal en deelt hij zijn gedachten over het door Google geïntroduceerde Chrome OS.

ZDNet: Je zag deze video’s twintig jaar geleden tijdens een vakantie. Kun je iets meer vertellen over hoe dat gebeurde, en wat je reactie was?
Bill Gates: "Ja, ik zat in een fase waarin ik nieuwe wetenschappen wilde leren en het me interessant leek om eens te zien wat voor films er waren. We keken naar een aantal universiteitscatalogi, onder meer van de universiteit van Californië. We haalden een hoop films over gezondheid, biologie en natuurkunde binnen. Die zaten nog in grote blikken op spoelen. We hadden een projector in een verduisterde kamer, dus we konden zelfs overdag films kijken. Er zaten erg veel interessante films tussen, maar die lezingen van Feynman, die waren gewoon ongelooflijk goed.

"Ik heb ze later op videoband laten zetten en de rechten gekregen om een beperkte hoeveelheid videobanden te maken. Die VHS-banden heb ik gestuurd naar een paar vrienden die mogelijk interesse hadden. Ik had altijd in mijn achterhoofd dat het een misdaad was dat deze opnames niet breder beschikbaar waren. Vooral voor jongeren die met wetenschap bezig zijn."

Wat hoop je dat mensen uit deze lezingen halen? Wie is volgens jou het ideale publiek ervoor?
"Wel, ik heb ze niet gezien tot ik rond de dertig was, en ik zou het geweldig vinden als heel veel jonge mensen ze zouden zien en er plezier uit putten. Als ze zouden zien hoe wetenschap werkt, wat er complex is, en wat niet. En ik hoop dat wetenschapsonderwijzers geïnspireerd raken door de manier waarop Feynman erin slaagde een onderwerp interessant te maken zonder diepgang te verliezen.

"Door materiaal van superkwaliteit gratis te maken hoop ik dat mensen het potentieel zien, en dat ze er hun voordeel mee kunnen doen. Dat het idee gaat leven dat iemand die geweldig les kan geven zijn materiaal ook beschikbaar stelt."

Ik heb je horen spreken over de manier waarop openbare scholen zouden moeten veranderen. Dat we voor dit soort onderwerpen, die redelijk universeel zijn, de beste verklaringen en de beste lessen die er zijn breed beschikbaar moeten maken.
"Dat klopt. Onderwijs, in het bijzonder als je gemotiveerde studenten hebt, gaat over het idee dat je enerzijds specialiseert in briljante lezingen en teksten die iedereen kan delen, en dat je aan de andere kant een soort lab en discussie hebt. Dat is weer een ander ding, waarvoor je mensen kiest die dáár heel goed in zijn.

"Technologie maakt meer lezingen beschikbaar. Je kunt de beste methodieken delen en iemand meer materiaal bieden om wonderbaarlijke lezingen te geven. Je hoopt dan dat scholen openstaan om dit in te passen, en het nog effectiever maken.

"Maar je hebt ook een enorme groep mensen die zichzelf graag nieuwe dingen leren, maar wetenschap nogal ontmoedigend vinden. Als een lezing zo goed gepresenteerd wordt als deze, dan trekt dat meer mensen aan die zich in wetenschap verdiepen. Ik hoop dat er meer van dit materiaal komt, en dat het aangevuld wordt met nieuwe inzichten."

Hoe groot kan de invloed hiervan zijn op het probleem dat mensen moeilijk te motiveren zijn voor wiskunde en wetenschap? Is dit genoeg, of moeten we meer doen, op jongere leeftijd?
"In de leeftijd tussen tien en achttien zijn leerlingen nog niet erg gemotiveerd om te leren, zeker wiskunde en wetenschappen niet. Alles wat leraren helpt om beter les te geven is van grote invloed. Leraren die kunnen zien dat collega’s het geweldig doen, of die zien hoe je online dingen kunt gebruiken in de klas. Als je ouder wordt, en je mensen krijgt die duidelijker gemotiveerd zijn, dan verschuift dit en worden de online lezingen een belangrijk deel van het leerproces. Daarom is Feynman met zijn heldere en eenvoudige uitleg, zijn liefde voor het onderwerp en zijn humor zo’n goed voorbeeld."

Je zei net dat je de video’s niet zag voor je dertigste. Als je ze eerder had gezien, bijvoorbeeld voordat je Microsoft oprichtte, zou je leven dan een andere kant op zijn gegaan?
"Dat weet ik niet zeker. Ik heb natuurkunde altijd leuk gevonden. Ik wil ook soortgelijke lezingen verkrijgbaar maken voor biologie, computerwetenschappen en scheikunde. Iedereen heeft wel iets wat hem daarin interesseert. Wat ik wil zeggen is dat mensen geven om dieren, ziektes en voedsel, maar veel van de wetenschappen zijn zo abstract. En wat je allemaal moet leren voordat je de zaken kan verbinden is zeer ontmoedigend. Maar een leraar als Feynman is te vinden in meer vakgebieden. We hebben vooralsnog geen manier gehad om die uitblinkers te versterken en hun kennis overal beschikbaar te maken."

Een van de punten in de lezingen is dat er na de ontdekking van de zwaartekracht vierhonderd jaar lang een lawine van ontdekkingen is geweest. Feynman stelt dat dit een continu proces is. Zie jij die continuïteit ook, of zitten er grenzen aan het begrip dat de basiswetenschappen ons kunnen bieden?
"We komen vandaag de dag meer te weten over de basiswetenschappen dan ooit. Neem bijvoorbeeld onze kennis over materialen, waarom ze breken, waarom ze sterk zijn, hoe je ze kunt bewerken om ze bepaalde eigenschappen te geven. Veel van die zaken waren eerst zwarte magie. Als we bijvoorbeeld batterijen snel willen laten laden, kunnen we nu pas zeggen: oké, hoe maak je iets met een groot oppervlak en wat niet verzwakt?

"Voor materiaalwetenschappen of eenvoudige medische zaken, of basale onderdelen van de natuurkunde die belangrijk zijn om goedkoop energie op te wekken, zijn dit interessante tijden. Daarom is het wat ironisch dat je niet de beste en slimste mensen krijgt – zeker niet uit eigen land – die zich in wiskunde en wetenschap verdiepen. Dan moet je eens terugkijken en je afvragen wat het zo ontmoedigend of abstract maakt en zoveel mensen tegenhoudt."

Een Amerikaanse natuurkundige, Fritjof Capra, schreef een groot aantal boeken in de jaren ’70 over ecologie, en de grenzen aan cartesiaans denken. Zijn idee was dat de cartesiaanse, reductionistische aanpak die de prioriteit legt bij kijken naar kleine onderdelen ons begrip over wetenschappen als ecologie, en andere complexe systemen, heeft tegengewerkt.

Is dat de oorzaak van een aantal van onze huidige problemen? Of denk je dat het moeilijke beslissingen zijn die ons dwingen te besparen, en dat dit zaken zijn waar wij mensen niet goed in zijn?
"We hebben nu elektriciteit, medicijnen en vaccinaties, en dat komt allemaal voort uit wetenschappelijk inzicht. Als we nieuwe materialen krijgen – nieuwe batterijen, zonne-energie, nucleaire energie - dan komt dat door meer wetenschappelijk inzicht. Ik denk dat de geweldige vooruitgang in onze levensstandaard, de levensverwachting, het alfabetisme en al dat soort zaken voortkomen uit onze geavanceerde wetenschappelijke inzichten. Als je de geschiedenis bekijkt, is dat wat altijd onderschat wordt. Hoe de wetenschappelijke vooruitgang dit voor ons mogelijk heeft gemaakt.

"Het is waar dat wanneer je vooruitgaat, je ingewikkeldere problemen moet oplossen. Dan is het belangrijk dat je gereedschap hebt om modellen en simulaties te maken waarmee je mensen in de politiek kunt bereiken, politici die genoeg weten over wetenschap om erover te kunnen praten.

"Onlangs is er een boek geschreven met de titel Physics for Future Presidents. Dat nam een aantal basisfeiten over energiedichtheid, de kosten en de gevaren van straling en nucleaire wapens, en wist ze redelijk duidelijk te omschrijven.

"We hebben een groot probleem als we er niet in slagen een groot deel van de maatschappij kennis te verschaffen over wetenschap en de gereedschappen die de wetenschap hanteert. En daarom heb ik met het online zetten van geweldige lezingen een paar doelen: het onderwijs verbeteren, meer mensen diepgaand interesseren in wetenschap, maar ook een grotere hoeveelheid mensen lichtjes interesseren in wetenschap."
 

Toen we een jaar geleden spraken, vroeg ik je wat je verwachtte van je leven zodra je niet meer fulltime voor Microsoft zou werken. Kun je aangeven wat er nu anders is, en wat er niet gegaan is zoals je verwacht had?
"Het werk voor mijn stichting is zeer lonend, en er zit een hoop interessante complexiteit in. Ik ben voor het grootste deel precies aan het doen wat ik verwacht had te doen, wat heel anders is dan wat ik deed toen ik van baan wisselde. Ik ben nog ongeveer twintig procent betrokken bij Microsoft. Daar komen zaken bij kijken als de toekomst van Office, die van online zoeken en een paar andere dingen waar Steve Ballmer me gevraagd heeft over na te denken. Dat is allemaal redelijk volgens verwachting.

"Het wordt pas interessant als ik een jaar of twee weg ben en ik de activiteiten en mensen bij Microsoft wat minder ken. Je kunt zeggen dat het eerste jaar het makkelijkste is. En het gaat zoals we gepland hebben. Ik heb een enorme hoeveelheid tijd om wetenschappers te ontmoeten en om naar het ontwikkelende deel van de wereld te vliegen en daar verschillende partners in regeringen te ontmoeten.

"De afgelopen drie maanden, tot twee weken geleden, heb ik alleen maar in Europa gewerkt. Mijn gezin is daar naartoe verhuisd, en ik zat in Cambridge en Oxford. In die periode richtte ik me vooral op de wetenschap en partners, zowel in regeringen als bij bedrijven. Dat is nu afgerond, maar wat ik gedaan heb, zit voor de volgende zes maanden weer in mijn agenda, maar dit keer voor India en Afrika.

"Ik ben enthousiast over mijn werk bij de stichting en ik ben blij dat ik Jeff Raikes heb als CEO. Mijn rol in de stichting is vergelijkbaar met mijn rol bij Microsoft toen Steve de functie van algemeen directeur overnam. Ik zit meer aan de onderzoekskant, de doorbraken, de nieuwe ideeën."

Je bent ook bezig met Intellectual Ventures. Het is een gegeven dat ieder patent met jouw naam erop veel aandacht trekt, of het nu orkanen voorkomt, biervaten zijn, of wat dan ook.
"Dat is waar. We gaan koeien maken die geen scheten laten. Jij noemt iets, wij hebben het al onder controle. Het is erg leuk om een groep topwetenschappers te verzamelen en daarmee dan te gaan nadenken over problemen die op te lossen zijn. Voor de stichting heeft Nathan Myhrvold al een aantal geweldige wetenschappers samen laten komen om te kijken hoe je vaccins kunt afleveren zonder zoveel koelkasten te moeten gebruiken. En hoe je melk beter kunt pasteuriseren. Heel interessante onderwerpen.

"Ik ga zelf om de tafel zitten met die groep als ze kijken naar hun rich world applications, waaronder een aantal zaken rond energie. Een van die ontmoetingen heeft geleid tot een bedrijf met de naam Terrapower. Dat focust zich op een nieuw, zeer radicaal verbeterd ontwerp voor een nucleaire stroomcentrale. Dat is heel moeilijk om voor elkaar te krijgen, maar heel waardevol als het lukt."

Ik ben benieuwd hoe jij vindt dat het met Microsoft gaat nu jij er weg bent. En ik zou mijn werk niet goed doen als ik niet naar jouw mening over Googles toetreding tot het strijdperk van besturingssystemen zou vragen.
"Om kort op het tweede deel van die vraag in te gaan: er zijn ontzettend veel varianten van het Linux-besturingssysteem te vinden. Ze worden op verschillende manieren verpakt. Ik weet niet precies wat Google aan het doen is. Op een bepaalde manier verbaast het mij dat mensen doen alsof er iets nieuws is. Ik bedoel, je hebt Android dat draait op minilaptops, daar zit een browser in. Hoe je het ook bekijkt, je zou ze wat concreter mogen laten ingaan op wat ze doen. Het is nogal typisch mager. Als Google iets doet, gaat dat zo. Hoe vager ze zijn, hoe interessanter het wordt.

"Maar ik weet dat Microsoft Research daar ook naar kijkt. Dat de browser, omdat die zo centraal staat in onze werkzaamheden, meer op het besturingssysteem is gaan lijken.

"Het toont aan dat het woord browser zijn betekenis verloren heeft. Wat is een browser? Wat is geen browser? Als je een film speelt, is dat een browser of geen browser? Als je aantekeningen maakt, is dat een browser? Als je tekst bewerkt, is dat een browser? Voor een belangrijk deel is het meer misbruik maken van terminologie dan werkelijk iets veranderen."

En de vraag hoe het met Microsoft gaat?
"Ik ben altijd degene die zich afvraagt waarom Microsoft niet méér doet. Maar zo zitten mijn gedachten in elkaar. Laten we snel gaan, vlot nieuwe dingen doen. Maar je moet zeggen dat Windows 7 een uitmuntend staaltje werk is. Ik durf zelfs te zeggen dat het – vergeleken met andere besturingssystemen en vergeleken met voorgaande generaties Windows – een extreem goed staaltje werk is.

"Wat ze aan het doen zijn met de nieuwe versie van Office? Ik gok dat ze onlangs hebben laten zien hoe het webgedeelte erin past. Maar er is veel meer te vertellen over de nieuwe versie, en dat zullen ze pakweg de komende negen maanden gaan doen. Het werk op het gebied van zoeken, waar mensen Bing zien als een goed product en ons werkelijk serieus nemen. Hoe ze topmensen huren en hoe ze dingen op een andere manier doen.

"Het deel van Microsoft waar ik het meest mee up-to-date blijf, is de onderzoeksgroep. Ik was een paar weken geleden in ons lab in Cambridge en ik ben volgende maand in ons lab in India. Dat zijn de kroonjuwelen als je kijkt hoe we leuke, nieuwe dingen toevoegen aan Microsoft. Een cool voorbeeld daarvan, waar je over ruim een jaar meer van gaat zien, is de nieuwe dieptedetecterende camera. Niet alleen voor spelletjes, maar voor al je mediaconsumptie. Je kunt het verbinden met een Windows-pc voor interactie tijdens vergaderingen en om samen te werken, om te communiceren.

"Die camera is een cool apparaat, en een voorbeeld van hoe Microsoft Research het oorspronkelijke werk levert om te laten zien hoe je met informatie over diepte iets geweldigs kunt doen. Nu zijn de mensen van de Xbox en die van Windows gekomen met concrete ideeën hoe ze dat in een kantoor kunnen gebruiken, en dat is heel boeiend.

"Microsoft is een heel innovatief bedrijf, maar natuurlijk in een hyperconcurrerend veld, dat maakt het zo’n mooi veld."

Voor de duidelijkheid. Als je het over camera’s hebt, praat je dan over de dieptegevoelige camera’s die onderdeel zijn van Natal?
"Inderdaad, precies, Natal. De softwarebibliotheken en applicaties die we bouwen rond Natal."
[Meer over Project Natal, een nieuwe controller voor de Xbox 360, lees je hier, red.]

En we gaan dat buiten gaming om in gebruik zien? Ook in andere scenario’s?
"Ik denk dat er veel waarde in zit als je het in een thuisomgeving toepast. Als je je films, muziek en andere thuissystemen wilt beheren. Daar is het heel cool. Ik denk ook dat er veel waarde in zit als we het gebruiken in kantoren die verbonden zijn met Windows-computers. Microsoft Research gaat daar ongelooflijk waardevolle toevoegingen bieden, omdat je de kostenreducties die we over de jaren gaan zien kunt gebruiken om te zeggen: ‘waarom zou dat niet in de meeste kantooromgevingen voorkomen?’"