Rusland blijkt nog te beschikken over ASML-chipmachines
Onderzoek van de Nederlandse krant Trouw wijst uit dat er nog ten minste één ASML-machine in Rusland aanwezig is. Het gaat om de PAS 5500, een productreeks die door het Nederlandse bedrijf als ‘oldtimer’ wordt beschouwd en geen geavanceerde chips kan fabriceren. Toch is de productserie in vooral Oosterse contreien nog erg populair: de PAS 5500 is prima in staat om te voldoen aan de behoefte aan minder geavanceerde chips. Volgens Trouw staat de chipmachine bij de Russische chipfabrikant Angstrem, een staatsonderneming.
Toevoer van reserveonderdelen
Dat de machine nog in bedrijf is, blijkt uit invoergegevens van reserveonderdelen. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne importeerde Rusland minstens 170 keer reserveonderdelen voor de PAS 5500. Om welke onderdelen het precies gaat, is niet bekend, maar vaststaat dat de onderdelen vanuit China worden aangeleverd. Dit gebeurt via tussenhandelaren die niet op de sanctielijst staan en zo door de mazen van het net glippen.
Het is niet duidelijk waarvoor Rusland de verouderde ASML-chipmachines gebruikt. Ze zijn in elk geval niet geschikt voor het produceren van onderdelen voor moderne elektronica. Dat is echter geen vereiste voor de chips die Rusland nodig heeft voor de oorlogsvoering in Oekraïne, zoals voor raketten en drones. Westerse landen proberen via sancties de export van chips naar Rusland in te dammen, maar het lijkt erop dat Rusland ook zelf in staat is chips te produceren.
Markant is dat Rusland niet alleen reserveonderdelen voor de PAS 5500-machines ontving. Uit geanalyseerde douanepapieren blijkt dat het ook onderdelen voor de ASML Twinscan 1250D in ontvangst nam. Of er daadwerkelijk zo’n machine in Rusland staat en of ze rechtstreeks door ASML aan een Russische chipmaker is verkocht, is niet bekend. Voor oudere ASML-machines geldt dat ze geregeld tweedehands worden aangeboden. Op die manier zou Rusland via partners in China of andere landen toch chipmachines van ASML kunnen bemachtigen.
Geknutsel met chips
Trouw sprak voor het onderzoek ook met de Oekraïner Igor Lapko, die stelt dat de chips van Angstrem inmiddels hun weg vinden naar Russische wapensystemen. Lapko zei eerder dat hij van alles tegenkwam in afgevuurde wapens, zoals geavanceerde westerse chips van Intel en Texas Instruments, maar ook chips uit de Sovjettijd. Sommige van die chips kwamen mogelijk zelfs uit vaatwassers, maar dat begint stilaan te veranderen. Lapko spreekt van ‘minder geknutsel’. “Ik denk zelfs dat er geen enkel nieuw raketsysteem wordt gemaakt waarin géén Angstrem-chips zitten,” aldus de Oekraïner tegenover Trouw.
