Biohacking: hack je leven!

Hallo Frankenstein

Of je met biohacking de deur openzet naar Frankenstein 2.0? Wetenschapster Ellen Jorgensen denkt daar anders over. “Vaak wordt biohacking meteen geassocieerd met de negatieve keerzijde zoals bioveiligheid en dergelijke”, steekt ze van wal. “Toch heeft zelfs de VN al aangetoond dat de nadelen van de technologie helemaal niet opwegen tegen de voordelen ervan.”

Biohacking is een brede term waaronder heel wat activiteiten kunnen vallen. Over het algemeen gaat het erom dat systeemdenken wordt toegepast op de menselijke biologie, waardoor mensen behandeld worden als computers of systemen die continu kunnen geüpdatet worden. De drijfveer erachter is dat de mens zichzelf als soort continu kan blijven verbeteren. Een paar nips, tucks en tweaks hier en daar, en je bent een echte Homo Deus, de mens die niet door God, maar door zichzelf wordt gecreëerd, en die misschien wel eeuwig zou kunnen blijven leven.

Voor wie zich nu vaagweg een beeld van de alchemist Nicolaas Flamel voor de geest haalt; stop daar onmiddellijk mee. De uitdaging voor biohacking ligt er net in om een zo kwalitatief en lang mogelijk leven te hebben. “In plaatsen zoals Silicon Valley is onsterfelijkheid hot nu. De overheersende gedachte is dat de dood geen metafysisch probleem meer vormt en dat we ook niet hoeven te wachten tot Christus een tweede keer langskomt. Een paar kerels in een laboratorium zijn al genoeg om een manier te vinden om de dood te slim af te zijn”, aan het woord is Yuval Noah Harari, auteur van het gerenommeerde werk “Homo Deus; een korte geschiedenis van morgen.”

Een Perzisch edelman

Het hele concept doet denken aan het gedicht “Een Perzisch Edelman” van P.N. Van Eyck, waarin een Perzisch edelman vertelt dat zijn tuinman die ochtend tijdens het werk de Dood had ontmoet. De Dood zou de tuinman opgeschrikt hebben, waardoor de tuinman als een wervelwind naar de stad Isfahan was gevlucht om de Dood te ontvluchten. Een paar uur later ontmoet de Perzische edelman zelf de Dood, waarop hij vraagt waarom die zijn tuinman zoveel schrik had aangejaagd. Waarop de dood: “Geen dreiging was ‘t, waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast, Toen ‘k ‘s morgens hier nog stil aan ‘t werk zag staan, die ‘k ‘s avonds halen moest in Isfahan.” 

P.N. Van Eyck tekende zijn cryptische gedicht op in 1926, maar het verhaal is zo oud als de Babylonische Talmoed, en komt terug in de drie grote monotheïstische wereldreligies. Het onderstreept duidelijk de moraal van het verhaal; aan de dood ontkom je niet. Toch lijkt de moderne wetenschap daar anders over te denken.

Hack je lichaam! 

Hacken lijkt dus niet enkel voorbehouden aan computers, en is nu ook uitgebreid naar onze lichamen. Of je nu een infraroodvisie wilt, waarmee je in het donker kan zien, of gewoon een ingeplante chip wil waarmee deuren geheel Ali Baba-gewijs voor je opengaan, binnenkort is het allemaal op grote schaal mogelijk.

Overal ter wereld springen zogenaamde “biohacking labs” als paddenstoelen uit de grond. Allemaal gaan ze ervan uit dat de mens maakbaar is. De uitspraak “ik ben een mens, en niets menselijks is mij vreemd” van de Romeinse auteur Terentius, behoort binnenkort dus tot een obscuur verleden. Wil je je wakkerder voelen? Makkelijk, gewoon even je slaapcyclus optimaliseren, en hoppakee. Wil je je sportprestaties een boost geven? Ook geen punt. Een aantal bedrijven in Californië kapitaliseren ondertussen al op die trend die momenteel enkel lijkt aan te slaan bij gezondheidsfreaks met geld te veel.

Een van die laboratoria is Bulletproof Labs, een bedrijf met een tagline die niets aan de verbeelding overlaat; “shortcuts for recovery & peak performance”. Bij Bulletproof Labs kan je terecht voor een breinstimulerende EEG, waarbij je je brein door middel van neurofeedback en een real-time display van je hersengolven kan trainen om meer gefocust, kalmer en creatiever te zijn. Maar ook voor mensen die geen zin of tijd hebben voor een intense workout, biedt Bulletproof Labs verschillende shortcuts; zo kan je je  bijvoorbeeld even verschansen in de atmosferische cellentrainer, een ‘comfortabele en futuristische pod die gebruik maakt van de veranderingen in de luchtdruk om zo je cellulair energiesysteem te voorzien van een workout. Een droom voor iedere luiaard met een grote portefeuille.

Genspace is dan weer een community-based laboratorium in New York, dat biotechnologie voor iedereen toegankelijk wil maken, en dat wortels heeft in de biohacking. Verbazingwekkend genoeg zie je op hun website workshops voor “genome editing with CRISPR-cas9”. In het kader van de democratisering van wetenschap zeker interessant, al jaagt het schrik aan dat nu ook Jan Modaal in je genetische code kan rommelen.

Calico, een afkorting van “California Life Company en een dochterbedrijf van Alphabet, is een onderzoeks- en ontwikkelingsbedrijf met als opvallende missie de menselijke levensduur te verlengen. Hun mission statement leest dan ook letterlijk; “We zullen onze kennis toepassen om oplossingen te ontwikkelen waardoor mensen langer en gezonder kunnen leven.”

Je kan je afvragen of elk soort geneeskunde in se geen soort biohacking is.

Uiteindelijk kan je je afvragen of elk soort geneeskunde geen soort biohacking is. Waar we vroeger slechts een levensverwachting van 40 jaar hadden, leven we nu met gemak tot 70 jaar en langer. Spierziektes die een dertig jaar geleden nog betekenden dat je ten dode opgeschreven was, zijn nu al lang geen obstakel meer voor een langdurig leven. De dagen dat je gezondheid in “Gods handen lag”, zijn al lang voorbij. Vandaag speelt de mens voor god.

Biological engineering

Volgens Harari zijn er drie vormen van biohacking. Biological engineering brengt ingrijpende veranderingen toe aan je lichaam, en versnelt de natuurlijke selectie. Onder andere Bulletproof Labs houdt zich voornamelijk bezig met biological engineering. In feite vallen onze geliefkoosde wearables ook onder de noemer van biological engineering, ook al beseffen we dat niet helemaal. Zo geeft onze fitbit ons een goede indicatie over ons gezondheids-niveau en hoe we dat kunnen optimaliseren. Ook ons slaappatroon wordt bijgehouden door je fitness tracker. Na verloop van tijd kan je dus zelf beginnen analyseren wanneer je beter, of net minder goed slaapt, en je gewoonten daar dan op afstemmen. Volgens Harari kan het zelfs nog een stapje verder gaan: “wanneer we over genoeg biometrische data beschikken en die data dan ook nog eens koppelen aan voldoende computerkracht, dan krijg je externe algoritmen die jou beter begrijpen dan jij jezelf.”

Cyborg engineering

Dan is er een tweede vorm van biohacking, genaamd cyborg engineering, waarbij organische deeltjes met anorganische deeltjes worden gecombineerd. Een befaamd voorbeeld van zo’n cyborg is de artiest Neil Harbisson, die bekend staat als de eerste persoon ter wereld die als cyborg erkend werd door een regering. Harbisson werd geboren met achromatopsia, wat volledige kleurenblindheid inhoudt. Harbisson wilde echter niet bij de pakken blijven zitten, en besloot om een antenne te laten inplanten waarmee hij toch kleuren zou kunnen waarnemen. Kort gezegd zendt de antenne hoorbare vibraties door Harbisson’s schedel. Die vibraties worden dan opgepikt door de hersenen, waardoor Harbisson als het ware “kleur kan horen”. De cyborg-kunstenaar is medeorganisator van de Cyborg Foundation, een organisatie die zich inzet voor de rechten van cyborgs en die personen ondersteunt die zich ook willen laten ombouwen tot cyborgs.

Harbisson heeft als kunstenaar een creatieve visie op dat cyborg-zijn. Voor hem is de verrijking van het menselijke lichaam een levend kunstproject. Harbisson geeft aan dat hij zich meer verbonden voelt met de natuur nu. Zo voelt hij een bepaalde affiniteit met insecten, omdat die ook antennes hebben, en met dolfijnen, die ook geluidstrillingen doorheen hun botten kunnen opvangen.

Harbisson is overigens niet de enige cyborg. Zo is er ook de Spaanse Moon Ribas, die een seismische chip heeft laten inplanten waarmee ze aardbevingen voelt naderen. Ook de 22-jarige Manel Munoz uit Catalonië is een cyborg; hij heeft barometrische sensoren in zijn lichaam laten inplanten, waardoor hij nu luchtdrukveranderingen waarneemt. Zo kan hij iets wat Frank Deboosere niet kan; het weer voorspellen.

RFID- en NFC-implantaten zijn een andere erg populaire biohack. De meeste mensen kiezen ervoor om de implantaten rond de pols te laten implanten. Deze hack is, in tegenstelling tot een antenne op je hoofd, een van de meer functionele cyborg-aanpassingen. Met de chips kan je een hele reeks dingen doen; je kan er deuren mee openen, en de chip kan dienen als een vervanging voor je wachtwoorden. Dat zorgt op zich weer voor heel wat nieuwe veiligheidsuitdagingen, maar dat is weer een ander onderwerp.

Anorganische biohacking

Als laatste is er de volledig anorganische vorm van biohacking, wat door Harari nu al omschreven wordt als “de grootste revolutie ooit in de biologie”. We hebben het dan met name over robots die geheel op zichzelf kunnen functioneren en die zelfs, net als in de serie Westworld, ook een geweten hebben. Hoewel dergelijke scenario’s veraf lijken, roepen zulke hypotheses wel al meteen vragen op. Kan een robot een rechtspersoonlijkheid toegekend krijgen? En zo ja, hoeveel gewicht legt die dan in de schaal? Want is de algehele verontwaardiging niet een tikje groter wanneer een robot een mens vermoordt, dan wanneer het omgekeerde gebeurt? Zou dat dat ook meteen willen zeggen dat de rechtspersoonlijkheid van een robot ondergeschikt is aan die van een mens?

CRISPR-cas9

En waarom zou je je pas na de geboorte bezighouden met knip-en plakwerk aan de menselijke conditie? Enter CRISPR, het belangrijkste onderdeel van het bacteriële verdedigingsmechanisme tegen virussen. Een CRISPR is een kort segment van herhaalde codes binnen een stukje DNA. Die segmenten worden dan door bacteriën gebruikt om een nieuwe virusaanval te herkennen, of die ofwel af te slaan. Cas9 is dan weer een enzym dat onmiddellijk een virus-DNA kan herkennen. CRISPR en cas9 vormen samen de basis voor de populaire genoombewerkingstechniek “CRISPR-cas9”.

De twee elementen werken samen, maar spelen een aparte rol. CRISPR kan je best vergelijken met een grote DNA-bibliotheek met dezelfde stukjes eigen DNA en ingebouwde stukjes DNA van een agressief virus. Cas9 is dan de schaar die het virus-DNA herkent, en het meteen uit de genoomsequentie knipt.

Hetzelfde mechanisme kan ook toegepast worden bij mutaties die een ziekte veroorzaken, waarna cas9 de mutatie gewoon kan wegknippen. Als de cel daarna ook nog eens een voorbeeld-DNA wordt toegediend, kan de cel die zelf beginnen kopiëren, waardoor de mutatie vervangen wordt door de “juiste” DNA-sequentie.

Vanuit transhumanistisch perspectief is het de normaalste zaak van de wereld om de menselijke verbetering voort te zetten via modificatie.

De hele techniek doet nogal veel denken aan eugenetica, een manier waarbij DNA veranderd wordt om een “perfect mensenras” te creëeren. Daarom is er nogal wat discussie over de ethiek omtrent de CRISPR-cas9-methode. Vanuit transhumanistisch perspectief is het de normaalste zaak van de wereld om de menselijke verbetering voort te zetten via modificatie. Toch roept de CRISP-cas9-methode erg veel vraagtekens op; waar ligt de lijn tussen de verbetering van je gezondheid en designerbaby’s of rassenverbetering? En creëert de hele technologie geen enorme kloof tussen arm en rijk? Want net zoals nu al het geval is in The Valley met biological engineering en cryo cells, zijn er nog steeds groepen in derdewereldlanden die geen toegang hebben tot de meest standaard gezondheidszorg.