Op reis naar Chernobyl. Of hoe influencers bepalen wat belangrijk is

Chernobyl is de naam van de topserie die enkele maanden geleden het gespreksonderwerp van de dag was. De reeks was deze keer niet op Netflix te zien, maar op HBO, dat na het einde van Game of Thrones eerder in 2019 op zoek was naar een volgende hit. 

Chernobyl vertelt het verhaal van de explosie die op 26 april 1986 om 1u23 plaatsvond in de nucleaire reactor van Chernobyl en de daaropvolgende menselijke en politieke gevolgen. De mini-serie heeft momenteel een IMDB-score van 9,5/10 op basis van meer dan 360.000 beoordelingen. Het succes ervan informeert een hele nieuwe generatie jongvolwassenen over een van de ergste rampen in de geschiedenis, maar brengt ook een aantal minder aangename aspecten met zich mee. Zo is het toerisme in de regio met 40-60% gestegen ten opzicht van vorige jaar, waaronder een groot aantal Instagram-influencers die niet altijd even respectvol zijn in hun zoektocht naar de foto die het meeste likes opbrengt. Er zijn ook nog steeds radioactieve hotspots in de regio en het is dan ook maar de vraag of het aan te raden is om een selfie te maken met een nucleaire reactor. 

Hoe groot is Chernobyl?

De zogenaamde Exclusion Zone van Chernobyl werd in 1986 opgetrokken vlak na de ramp. Origineel ging het om een gebied met een straal van 30 kilometer van de reactor, maar dit bleek later ontoereikend. Sinds 1991 gaat het om een gebied van ongeveer 2.600 vierkante kilometer in de directe omgeving van de kerncentrale. Pas dit jaar, 33 jaar na de ramp, werd er voor het eerst gesproken over het kleiner maken van dat gebied omdat de radiatie daar lichtjes aan het afnemen is. Toch blijft de Exclusion Zone een van de meest radioactief besmette gebieden op onze aarde. 

Wie woont er nog in Chernobyl?

Volgens de laatste berichten wonen er momenteel nog 197 ‘semosely’ in de Exclusion Zone, dit zijn mensen die verkiezen om hun eigen ding te doen in de 30 kilometer rond de centrale. De Oekraïense overheid heeft eerst geprobeerd om hen te verdrijven, maar laat hen ondertussen daar wonen met toestemming. Het gaat vooral over senioren ouder dan 60 en het aantal daalt snel, want in 2007 waren het er nog 314 en in 1986 zelfs 1.200. Daarbovenop werken er nog zo’n 3.000 mensen in de Zone of Alienation zoals het gebied ook wel genoemd wordt. Zij werken daar aan het volledig uitschakelen van de reactoren en het verbeteren van de beschermende mantel daarrond. Zij werken meestal in shiften van 3 dagen om er dan 4 thuis te zijn, maar sommigen doen shiften van 15 dagen om er dan 15 thuis te zijn. 

Hoe gevaarlijk is Chernobyl?

Hoe gevaarlijk de omgeving rond Chernobyl is, is zeer locatiespecifiek. Op bepaalde plekken is de radiatie enorm intensief als een gevolg van de wind en regen ten tijde van het ongeval, maar ook begraafplaatsen (tot wel 800 verschillende) en de opslag van werkuitrusting die ten tijde van de ramp gebruikt zorgen voor het ontstaan van hotspots. Wie dus weet waar hij wel en niet mag komen, kan op een relatief veilige manier Chernobyl bezoeken. Zij die enkel uitzijn op avontuur en het op zichzelf willen doen, denken beter twee keer na, want niet alle gevaarlijke gebieden zijn afgebakend. 

Influencers en massatoerisme

Het toerisme in de regio is sinds het verschijnen van de reeks geëxplodeerd en ook daarvoor was er elk jaar al een stijging op te merken. Wie denkt dat het moeilijk is om in Chernobyl te geraken is verkeerd. Wie dit wil kan vanuit hoofdstad Kiev gemakkelijk een dagtrip maken naar de stad. Wie dat wil kan zelfs overnachten in een hotel in Chernobyl zelf. Checkpoints met radiatiescanners zijn opgezet op 10 en 30 kilometer van de centrale. 

Helaas zijn er nog steeds waaghalzen die zonder voldoende onderzoek te doen toch de Exclusion Zone intrekken. Onder hen veel influencers die op zoek gaan naar de perfecte foto om op hun Instagram of andere sociale media-account te plaatsen. Sommige van hen gebruiken daarvoor beschermende pakken, maar op hetzelfde moment wordt er ook in ondergoed en zwemkledij geposeerd. Een Instagrammer, Julie Baessler, kreeg het extra hard te verduren nadat ze een selfie had genomen in de controlekamer van een van de reactorgebouwen en een wandeling had gemaakt net boven de reactorkern, wat ze vervolgens in haar Instagram Story deelde. Julie werd online aangevallen voor haar respectloze gedrag en het jagen achter likes op de rug van duizenden slachtoffers. Volgens haar is dit echter niet waar en was ze enkel maar in Chernobyl omdat haar vriend daar aan het werk was als ingenieur.

Helaas tonen deze voorvallen opnieuw hoe televisie en sociale media onze wereld schapen. Aan de ene kant werd door deze serie een generatie jongeren die nog niet geboren waren ten tijde van het ongeval geïnformeerd over een belangrijke historische gebeurtenis, maar aan de andere kant werd die kennis dan weer gebruikt om likes te verzamelen op het internet. Of onwetendheid dan beter had geweest? In dit geval waarschijnlijk wel.