De tijd tikt voor TikTok

In een tijd waarin Facebook duidelijk op zijn retour is, komt TikTok steeds meer aan de macht. De applicatie is razend populair (vooral bij de jongere doelgroep) en is voor vele gebruikers dé bron voor entertainment geworden. Het principe is eenvoudig, en daar ligt ook meteen de kracht van het platform. In tegenstelling tot Facebook zijn er niet oneindig veel functies, maar TikTok richt zich op één ding: het maken en delen van korte filmpjes. Veel van die filmpjes teren op muziek en dans en dat is niet zo verrassend als je weet dat de applicatie vroeger Musical.ly heette. Dankzij de kwalitatieve applicatie maak je in elke klikken een kwalitatieve video die viraal kan gaan op het platform.

TikTok maakt gebruikers verslaafd aan hun applicatie via de sluwe manier waarop ze het algoritme inzetten. Maak je bijvoorbeeld video’s voor TikTok, dan zal een van je eerste video’s extra veel aandacht krijgen bij het publiek. Op deze manier laat TikTok je proeven van het gevoel van een virale video, waardoor je de smaak te pakken krijgt en video’s blijft maken om dat initiële succes opnieuw uit te lokken. En het algoritme werkt. Door de coronacrisis zijn veel mensen aan de slag gegaan met het platform om zichzelf enigszins te vermaken wanneer ze verplicht thuis zitten. Volgens onderzoeksbedrijf Sensor Tower is de applicatie al meer dan 2 miljard keer gedownload.

Toch is TikTok lang niet perfect. De doelgroep bestaat voornamelijk uit kinderen, en die worden niet genoeg beschermd voor de content op het platform. Zo zie je heel vaak dat (jonge) meisjes populariteit proberen te verwerven door schaars geklede video’s te maken een ook haatspraak vindt gemakkelijk zijn weg naar het platform. NRC deed ook onderzoek naar de applicatie, en toen bleek dat video’s van gehandicapten, homo’s en transgerders lang werken gediscrimeerd. Ook trad TikTok niet kordaat op tegen pedofilie.

“Door de lockdowns werd TikTok populairder dan ooit.”

Chinese machthebbers

Ondanks het feit dat het een geweldig sociaal netwerk is, krijgt TikTok steeds meer tegenwind. En dat heeft alles te maken met het feit dat de applicatie in Chinese handen is (namelijk het bedrijf ByteDance). En zoals we weten, heeft de Chinese overheid dan veel in de pap te brokken.

Dat de Verenigde Staten niet bang zijn om een technologische grootmacht te verbannen wanneer het een risico vormt voor de nationale veiligheid, dat konden we duidelijk zien bij Huawei. Volgens de Verenigde Staten zet Huawei zijn 5G-netwerkinfrastructuur in om te spioneren voor de Chinese overheid. Ren Zhengfei, de oprichter van Huawei, heeft namelijk banden met de overheid. Bij TikTok zou er dus een vrij gelijkaardige redenering aan de basis liggen voor de privacyzorgen. ByteDance ontkent natuurlijk dat het verwant is met de Chinese Communistische Partij, net zoals Huawei dat altijd heeft ontkend. Hun tegenargument is dat TikTok een Amerikaanse CEO heeft (Kevin Mayer, het voormalige hoofd van streaming bij Disney) en dat alle data wordt opgeslagen in de Verenigde Staten. Op die manier zouden ze dus niet onderhevig zijn aan de Chinese wetgeving en kunnen ze niet gedwongen worden om samen te werken met de Chinese autoriteiten.

TikTok CEO Kevin Mayer heeft op 29 juli 2020 aangekondigd dat TikTok een “Transparency and Accountability Center” lanceert. Experts kunnen op die manier alle beleidsmaatregelen inkijken en zelfs de code van het algoritme. Ze hopen dan ook dat andere concurrenten gaan volgen, zodat we zo samen naar een technologiewereld met meer transparantie kunnen.  

Eigen apps eerst?

Volgens sommigen gaat de motiviatie voor het verbannen van de applicatie verder dan deze privacyzorgen. Het zou namelijk een manier zijn om China te kortwieken als technologische grootmacht. Door de applicatie te verbannen, maken ze ruimte voor Amerikaanse alternatieven. Zolang TikTok bestaat, is het namelijk niet makkelijk om de concurrentie aan te gaan. Dat werd duidelijk wanneer Facebook hun TikTok-concurrent Lasso uitbracht anderhalf jaar geleden. Facebook wat? Inderdaad, het project was een gefaalde poging van Facebook om een waardige concurrent te worden voor TikTok en begin juli heeft Facebook dan ook de stekker uit het project getrokken. Instagram (ook eigendom van Facebook) is de volgende die het mag proberen. Instagram Reels is quasi een identieke kopie van TikTok die ondertussen reeds werd uitgetest in Brazilië, Frankrijk en Duitsland. Nadat TikTok verbannen werd in India heeft Instagram Reels zich daar ook opgedrongen als hét alternatief. Instagram zou Reels begin augustus uitrollen in Amerika.

“De Amerikaanse ban zou een manier kunnen zijn om concurrentie uit de weg te ruimen.”

Risico voor de gebruikers?

Nu dan de hamvraag: zou je TikTok moeten verwijderen van je telefoon? In verschillende bedrijven worden medewerkers opgeroepen om de applicatie meteen te verwijderen van hun telefoon. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de Amerikaanse bank Wells Fargo. Ook bij Amazon verscheen er een interne memo waarin elke medewerker werd gevraagd om de applicatie te verwijderen, maar volgens Amazon werd die memo “per ongeluk” verstuurd. Ook in het Amerikaanse leger is de applicatie verbannen op alle telefoons van de Amerikaanse overheid.

Volgens Zak Doffman, een cybersecurity expert en auteur voor Forbes, is nooit bewezen geweest dat TikTok effectief Chinese spyware is. Toch roept hij alle gebruikers op om goed na te denken alvorens de applicatie te gebruiken. Eerder ontdekte cybersecuritybedrijf Check Point dat de applicatie ernstige kwetsbaarheden bevat waarmee kwaadwillenden de applicatie kunnnen inzetten om malware te verspreiden. Die lekken werden dan wel vrij snel gedicht door TikTok. Ook werd ontdekt dat TikTok in iOS 14 het klembord van gebruikers uitleest. Telkens wanneer je dus iets gekopieerd hebt op je telefoon, kan TikTok zien wat je gekopieerd hebt. Ook wanneer dat bijvoorbeeld een wachtwoord was uit je password manager. Volgens TikTok was dat een maatregel om spam tegen te gaan. Ook dat euvel is op dit moment verholpen.

“De individuele gebruikers worden niet zozeer in gevaar gebracht, maar wel de samenleving in zijn geheel.”

Verder bevestigt Zak Doffman dat TikTok data verzamelt om een gebruikersprofiel van jou op te stellen. Het achterhaalt wat je leuk vindt, wat je niet leuk vindt, op welke locatie je jou bevindt, wie je vrienden zijn, etc. Dat is echter niets anders dan wat concurrenten zoals Facebook en Google ook doen. Het feit dat TikTok Chinees is, maakt het voor hem wel extra zorgwekkend. Niet per se om gebruikers in gevaar te brengen, maar wel voor het verspreiden van propaganda. Veel mensen vertrouwen op sociale media voor hun nieuwsvoorziening, en er is een gevaar dat TikTok wordt ingezet om propaganda te verspreiden en zo mensen te manipuleren. Het gevaar zit dus niet zozeer bij de gebruikers, maar wel bij de samenleving die gemanipuleerd wordt.