Enviolo Automatiq (2023) review: smaakt naar meer (snelheid)

Diehard fietsfanaten zullen zich meteen beginnen afvragen wat het bestaansrecht van de Automatiq is. Voor hen is deze automaat dan ook niet gemaakt. Enviolo probeert eerder fietsers te bereiken die niet te veel over het fietsen willen hoeven nadenken, en moeiteloos moeten kunnen rondfietsen. De Automatiq neemt immers het schakelwerk uit handen. Je hoeft enkel de trapfrequentie in te stellen: daarna gaat de automatische versnellingsbak vanzelf aan het werk. Dat is echter waar het schoentje begint te wringen, hij weet zich namelijk niet zo goed op jou aan te passen.

Stapje terug – wat is Enviolo?

Vooraleer we onze mening uitspreken eerst kort uitleg over Enviolo. Het van oorsprong Nederlands-Amerikaanse merk, een doorstart van het eerdere NuVinci, is doorheen de jaren groot geworden met de ontwikkeling van een variant op zogenaamde CVT’s, ofwel ‘Continue variabele transmissies’. Enviolo spreekt zelf over Continue Variabele Planetaire Transmissie (CVP). Enviolo-versnellingsnaven zien we ook regelmatig terug op elektrische fietsen, waaronder de Gazelle Ultimate C380 MHB die TechPulse eerder testte.

Groot versnellingsbereik

Het voordeel van zulke versnellingsnaven is dat ze traploos schakelen. Je schakelt dus niet van 6 naar 7, maar eerder van 6 naar bijvoorbeeld 6,1. Hierdoor kun je heel nauwkeuring instellen hoe zwaar of licht een fiets moet trappen. Bovendien is het versnellingsbereik (procentueel verschil tussen laagste en hoogste verzet) vele malen groter dan bij conventionele versnellingsnaven.

Veel energie verloren

Traploos versnellen komt wel met één groot nadeel. Er gaat namelijk relatief veel energie verloren in de naaf, goed voor ongeveer 10 procent van het geleverde vermogen. Vaak zal dit in de praktijk ook leiden tot een 10 procent lagere autonomie van een e-bike met Enviolo-naaf in vergelijking met een vergelijkbare elektrische fiets die een conventionele naaf bevat.

Verschillende naven

Het Enviolo-ecosysteem omvat een reeks versnellingsnaven. Hieronder hebben we ze uiteengezet, steeds met hun eigen doelgebruik.

• Urban: dit is de goedkoopste naaf van Enviolo met het meest beperkte bereik (256 procent), het laagste maximale koppel (50Nm) en laagste maximumgewicht van 140kg. Deze naaf is bedoeld voor korte stadsritten op goedkopere e-bikes;
• City: net als de Urban werd deze versnellingsnaaf ontwikkeld voor ritten binnen de bebouwde kom. Wel ligt het schakelbereik fors hoger (310 procent), is een hoger koppel toegestaan (55Nm) en steeg het maximum voertuiggewicht met 20kg tot 160kg;
• Trekking: Enviolo’s Trekking-naaf is bedoeld voor langere ritten, en wordt vaker ingezet op fietsen voor woon-werkverkeer en recreatief gebruik. Dit komt ook met het hoogste schakelbereik (380 procent), maximumkoppel (85Nm) en voertuiggewicht (180kg).

Automatiq-aanvulling

Het Automatiq-systeem is op zichzelf geen naaf. Wel is het een apparaatje dat gekoppeld wordt aan de naven van het merk en vervolgens zelfstandig de versnellingen kan aanpassen. Eigenlijk doet zo’n automatische versnellingsbak van Enviolo dus niets meer dan het schakelwerk dat jij normaliter doet vanaf het stuur.

Dit systeem laat je twee dingen instellen: de trapfrequentie (cadans) en ‘start after stop’. Laten we die opties even langslopen.

• Cadans: hiermee stel je in hoeveel omwentelingen je graag gemiddeld per minuut maakt. Die cadans houdt het Automatiq-systeem aan om het versnellingsbereik aan te passen. De versnellingsbak verwacht dus dat je ongeveer het aantal ingestelde omwentelingen bereikt dat werd ingesteld. Een hogere cadans aan de hoogste trapondersteuningsstand zorgt in de meeste gevallen voor een onnatuurlijke, lichte en raket-achtige fietservaring;
• Start after stop: dit laat je instellen hoeveel kracht de fiets van je mag vragen zodra je van start wegfietst. Staat hij op licht ingesteld, dan moet je relatief veel omwentelingen maken om vooruit te komen. Dit voelt vaak onnatuurlijk. Een hogere stand vereist tegelijk meer kracht: net als de cadans moet dit dus steeds naar eigen inzicht worden ingesteld.

Enviolo Automatiq-app

Goed, tijd om het over onze ervaringen te hebben. Om te beginnen goed om te benoemen dat we het Automatiq-systeem hebben getest op een e-bike van Qwic, de Premium i +Auto, volgens Qwic de eerste e-bike waarin de Automatiq werd gekoppeld aan een Bafang-motor. Opties zoals een CliQ-controller zijn op deze fiets niet aanwezig. We moesten het daarom doen met de in de e-bikecomputer geïntegreerde bediening van het Enviolo-systeem.

Die bediening hebben we overigens bijna nooit aangeraakt. In plaats daarvan koppelden wij onze e-bike aan bijbehorende Enviolo-app om de automaat te bedienen. Daarin konden we de opties die we hierboven bespraken gemakkelijk instellen. Wat wij nog wel graag zouden terugzien in de app is extra uitleg bij de cadans-instelling. Als fietsfanaat is dat voor mij niet meteen een probleem; echter ligt daar het pijnpunt, dit systeem is namelijk niet gericht op fietsfanaten. Ook voor degenen die wat minder kaas hebben gegeten van fietsterminologie mag direct duidelijk zijn wat de impact is van het verhogen of verlagen van de cadans.

Ook is de ‘Start after stop’-optie vrij ondoorzichtig. Bij het bewegen van de slider heb je vrijwel geen enkel idee hoeveel kracht je straks moet zetten bij het optrekken. Uiteraard kun je dit uittesten, een snelle aanpassing doen en het weer aanpassen, maar dat voelt niet bepaald intuïtief.

Automatische rijbeleving

Het lichte optrekken is ook wat ons in eerste instantie stoorde aan de Automatiq. Steeds als we van het stoplicht wegtrokken was het alsof de benen rond de pedalen moesten vastdraaien. Inmiddels – vele ritten met de automaat later – kunnen we enkel nog maar houden van de Start after stop-optie. In het verleden is het met andere versnellingsnaven te vaak voorgekomen dat hij nog in de zevende versnelling stond bij het wegtrekken. Foutje, bedankt: wegtrekken voelt dan eerder alsof je bergen aan het beklimmen bent.

Of… toch niet zo?

Dat is met de Automatiq dus verleden tijd. Eveneens verleden tijd is opletten hoe zwaar de naaf zou moeten staan. Bij elk ingestelde cadans hoort een specifiek versnellingsbereik. Meer omwentelingen staat gelijk aan een lagere weerstand, ofwel minder benodigde hoeveelheid kracht. Dit is gelinkt aan de snelheid van de e-bike. Hij kijkt dus steeds hoeveel omwentelingen je moet maken om bepaalde snelheden te bereiken.

Een lagere cadans staat dan ook gelijk aan een hogere weerstand. Je moet dan meer kracht zetten om de gewenste snelheid te bereiken. Een lage cadans wordt vaak ingeschaald tussen de 30 en 50 RPM; tussen de 70 en 80 wordt juist gezien als een hoge cadans. Hoe hoog jij de cadans instelt hangt puur af van hoeveel kracht je graag zet én hoe hoog de trapondersteuning staat.

Een gemiste kans is wat ons betreft wel dat de naaf zich onvoldoende weet aan te passen zodra je plots minder omwentelingen maakt. Hij blijft dan eigenlijk net zo veel kracht verlangen als je op de naaf hebt geprogrammeerd. Fiets je plots tegen forse wind in, of fiets je berg op? Dan heb je twee opties: de cadans verhogen of plots meer spierkracht tevoorschijn toveren.

Ons ideaalbeeld is een naaf die automatisch een hoger cadans aanneemt als je je op een berg (of op een winderige weg) bevindt. De Automatiq maakt duidelijk dat we daar (nog) niet zijn. Wat op zulke momenten onhandig is, is dat Qwic je enkel via zijn eigen display het cadans laat aanpassen. Dit kost best wat tijd en vraagt eigenlijk om een andere oplossing. Die heeft Enviolo wel, de CliQ, maar of je daar toegang tot krijgt hangt dus af van je e-bikefabrikant.

Uitgelicht artikel De beste elektrische fietsen in 2023

Conclusie

Ons ideaalbeeld is wellicht niet bereikt, doch betekent dit niet dat je de Automatiq per se links moet laten liggen. Zoals gezegd: de hulp bij vertrek van stoplichten is soms een life-safer. Bovendien heeft het onze fietservaring wel een stuk zorgelozer gemaakt. Nadenken of we wel in de juiste versnelling staan is er niet bij. Ook merkten we op dat de naaf ons moeiteloos naar nieuwe recordsnelheden op de baan wist te begeleiden.

Het is dus net waar je naar op zoek bent. Fietsfanaten kopen beter een e-bike met versnellingen die ze zelf bedienen. Dat heeft ook nog altijd onze persoonlijke voorkeur. Niettemin zien we waarom de Automatiq bestaat.