De ecologische impact van e-commerce
De cijfers liegen er niet om: de coronapandemie heeft in België voor een definitieve doorbraak van e-commerce gezorgd. Dat hoeft ook niet te verwonderen. Maandenlang moesten winkels omwille van de overheidsmaatregelen sluiten en vormden online verkoopplatformen bijgevolg het enige middel om producten te verkopen. Zo leerde zelfs de meest traditionele retailer de voordelen van e-commerce ontdekken. Ook de Belgische consument sprong mee op de kar. Uit consumentenonderzoek van BeCommerce blijkt dat we tezamen in 2020 meer dan 5 miljard euro online spendeerden, waar dit bedrag in vorige jaren nooit boven de 4 miljard euro uitkwam. We zijn benieuwd wat het totaalbedrag zal zijn in 2021, al lijken er weinig redenen om aan te nemen dat het momentum van e-commerce maar tijdelijk was. Halverwege het jaar waren we alvast op weg naar een nieuw record. Ook in andere landen zien we een stijging in het aantal online aankopen.
Er zijn verschillende redenen te bedenken waarom een consument online koopt. In hun webwinkels geven retailers vaak betere deals of een ruimer aanbod. Het gemak van producten thuis te laten leveren is natuurlijk ook een enorm pluspunt. Maar de ecologische factor speelt bij veel consumenten ook mee. Uit marktonderzoek van Nielsen blijkt dat bijna drie op de vier consumenten bereid zijn hun consumptiegedrag te veranderen als ze daarmee hun ecologische voetafdruk kunnen verkleinen. Met een milieuvriendelijke werkwijze kan een organisatie zich dus onderscheiden van de concurrentie. Maar is e-commerce wel zo duurzaam als we hopen? Je kan je vast wel voorstellen dat het geen zwart-witverhaal is. We onderzoeken hoe e-commerce het klimaat positief en negatief beïnvloedt.
Positieve effecten van e-commerce
1. Minder verplaatsingen met de wagen
Eerst kijken we naar de positieve kant van het verhaal. Winkelen ging vroeger vaak gepaard met het nemen van de auto. We reden van winkel naar winkel tot we alles gevonden hadden dat op ons boodschappenlijstje stond of onze auto bomvol zat. Door producten online aan te kopen, zorgen we er in ieder geval al voor dat we onze wagen wat vaker thuis kunnen laten voor niet-essentiële verplaatsingen. We bestellen de producten in de webwinkel en een koerier komt deze netjes (tegen al dan niet een kleine meerprijs) aan onze deur bezorgen. Mits een goede planning kan de retailer of leverancier zijn koeriers tijdens leveringsrondes zo kort mogelijke afstanden laten rijden. Zo kan e-commerce op lokaal niveau zeker bijdragen aan het verminderen van uitstootgassen.
2. Digitale documenten
Waar e-commerce nog een bijdrage kan leveren, is in het verminderen van de papieren administratiemolen. Een goed uitgebouwd e-commerceplatform digitaliseert alle stappen van het aankoopproces, van bestelling tot facturatie. Papieren bestelbonnen en facturen maken plaats voor digitale documenten. Is de aankoop afgerond? Dan krijg je alle gegevens van je bestelling en betaling via mail toegestuurd. E-commerce is de drijfveer van het digitaliseren van documentbeheer. Een papierloze wereld komt een stapje dichterbij.
3. On-demand productie
Niet is vervelender dan naar een winkel te rijden en dan te horen krijgen dat het product dat je wil niet in voorraad is. Bedrijven produceren aan de lopende band om altijd voldoende producten op voorraad te hebben. Maar dat leidt niet zelden tot voorraden die uiteindelijk nooit verkocht geraken. Een verspilling van financiële middelen voor de leverancier, maar ook een verspilling van energie en een hogere CO2-uitstoot. De opslag van goederen in warenhuizen heeft eveneens een negatieve impact op de ecologische voetafdruk van een organisatie. E-commerce moet zorgen voor meer balans tussen vraag en aanbod. Het stelt leveranciers in staat om hun productie beter af te stemmen op het aantal bestellingen dat ze binnenkrijgen en meer on-demand te gaan werken. De fysieke stock zal daarmee nog niet volledig verdwijnen – klanten verwachten een snellere levering als ze online kopen – maar leveranciers kunnen ‘digitale voorraden’ aanleggen.
E-commerce is een drijfveer voor digitalisering.
Negatieve effecten van e-commerce
1. Globaal transport
De bovengenoemde voordelen hebben vaak ook een keerzijde. Dat is zeker zo bij transport: waar e-commerce op lokaal niveau de CO2-uitstoot kan helpen verminderen, is die positieve bijdrage op globaal niveau eerder twijfelachtig. Door e-commerce is handel veel internationaler geworden. Retailers vinden daardoor nieuwe markten die vroeger onbereikbaar waren, maar het houdt ook in dat producten veel grotere afstanden moeten afleggen om de klant te bereiken. De Belgische snelwegen zijn volgepakt met vrachtwagens die uit alle hoeken van Europa komen; tel maar eens hoeveel verschillende nationaliteiten je tegenkomt tijdens een ritje Antwerpen-Brussel. Maar e-commerce reikt verder dan Europa. Door de internationale doorbraak van Amazon en Alibaba reizen onze aankopen de wereld rond. Om te kunnen voldoen aan de hoge klanteisen kiezen retailers voor transportmiddelen waarmee ze de laagste leveringskost en snelste leveringstijd kunnen aanbieden. Daardoor wordt lang niet altijd voor de meest duurzame optie gekozen (vb. vliegtuigen).
2. Verpakkingen
Transport is niet de enige vervelende spreidstand voor e-commerce. Waar e-commerce bijdraagt tot het reduceren van papier, creëert het juist een enorme kartonberg. Om producten veilig te transporteren is een stevige verpakking noodzakelijk. Een kartonnen doos is voor veel producten een voor de hand liggende optie. Op zich is het karton nog niet het grootste probleem, gezien karton recycleerbaar is. Leveranciers steken nog vaak extra plasticfolie en/of stukken piepschuim mee in de doos om de producten extra te beschermen tijdens hun reis. Deze materialen zijn een stuk minder biologisch afbreekbaar dan karton. Bestel jij regelmatig producten online? We dagen je uit om eens een jaar lang alle verpakkingen bij te houden. Neem het maar van ons aan: het zal niet lang duren vooraleer je geen plaats meer hebt om al die kartonnen dozen en inpakfolie te bewaren.
3. Retourneren van items
Het grote nadeel van e-commerce ten aanzien van fysiek shoppen is dat je de producten niet kan ervaren voor de aankoop. Je moet een beslissing nemen op basis van een productomschrijving, een paar generieke foto’s en gebruikersreviews die niet altijd betrouwbaar zijn. Teleurstelling na levering is dan wel eens mogelijk. Veel online retailers bieden daarom de mogelijkheid om producten tot een bepaalde periode na de levering kosteloos te retourneren. Een mooie dienst voor klanten, maar het milieu bewijzen ze daar geen dienst mee. Voor elke retournering dient een koerier opnieuw uit te rukken en de originele verpakking is niet meer bruikbaar. De producten zelf zijn ook vaak ten dode opgeschreven, zelfs als ze nog in goede staat zouden zijn. Een Britse documentaireploeg filmde onlangs hoe Amazon jaarlijks miljoenen geretourneerde items vernietigt, van goedkope spullen tot gloednieuwe Macbooks.
- Lees ook: Hoe moet het verder voor Amazon?
Hoe kan e-commerce duurzamer worden?
1. Duurzaam transport
De e-commercesector heeft de voorbije jaren grote stappen gezet om milieubewuster te werken, maar er is nog ruimte voor progressie. Een van de grootste knelpunten die moet aangepakt worden is het duurzaam vervoeren van producten. Organisaties moeten hiervoor hun prioriteiten opnieuw bekijken. Is de snelste optie wel de meest duurzame? Weegt snel kunnen leveren op tegen je ecologische impact? Het zijn vragen die elke leverancier zich zal moeten durven stellen om een verschil te kunnen maken. We illustreren met een best practice-voorbeeld uit de technologiesector. Computer- en printerfabrikant HP is binnen haar sector altijd wel een voortrekker geweest in een duurzaam supply chainbeleid. Al sinds 2001 legt HP zichzelf strenge jaarlijkse duurzaamheidsdoelstellingen op. Het bedrijf zet vol in op het verbannen van niet-recycleerbare materalen in haar productiefabrieken, maar ze kijken ook verder. Duurzamere transportmiddelen zoals boten en treinen krijgen voorrang op vliegtuigen om goederen de wereld rond te brengen. Als daardoor de levering van een product langer duurt dan gepland, dan is dat maar zo.
- Koen Van Beneden (HP Belgium) vertelde ons vorige zomer meer over de duurzame missie van HP
2. Duurzame verpakkingen
Hoe je je producten verpakt, is minstens even belangrijk als hoe je ze transporteert. Verpakkingen zijn immers niet weg te denken bij online retail. Het spreekt dan ook voor zich dat je met het verpakkingsmateriaal een enorm verschil kan maken. Is dat plastic echt noodzakelijk? Je kan als leverancier ook gaan nadenken over wat je in de doos wilt stoppen. Toen Apple aankondigde dat de doos van de iPhone 12 geen oplader meer zou bevatten, fronsten we toch even de wenkbrauwen. Maar er zat wel degelijk een duurzaam idee achter. Iemand die al vaak van smartphone heeft gewisseld, heeft na verloop van tijd een lade vol met opladers liggen. Voor een smartphone van hetzelfde merk kan je die opladers heel vaak nog hergebruiken. Een nieuwe oplader is dus niet per se altijd nodig. Daarom wil de Europese Unie binnen enkele jaren één universele oplader voor alle elektronicaproducten verplichten. Niet elke consument zal even blij zijn met het feit dat hij/zij de oplader apart dient aan te kopen, maar het bespaart wel tonnen plastic als er miljoenen opladers minder kunnen geproduceerd worden. Ondertussen zijn nog andere smartphonefabrikanten mee op deze trend gesprongen.
3. Mentaliteitswijziging bij consumenten
Duurzaamheid kan alleen maar werken als iedereen in de waardeketen betrokken is in het verhaal. Ook de eindklant, zij het in een B2B- of B2C-context, heeft een grote invloed op duurzaamheid. De fabrikant heeft de verantwoordelijk om zijn klanten de voordelen van een duurzame supply chain uit te leggen, maar de klant moet die voordelen ook wel willen aanvaarden. Soms zal duurzaamheid gepaard gaan met opofferingen van de klant. Zo kunnen duurzame transportmethoden de leveringstermijnen of -kosten beïnvloeden en kan het gebruik van duurzaam materiaal de prijs van een product omhoogduwen. Consumenten moeten dus ook bereid zijn die kleine opofferingen te maken en te investeren in duurzaamheid. Door bedrijven te belonen voor duurzame praktijken, sporen we hen ook aan om duurzaamheid in hun manier van werken in te slijpen.
Ook wij hebben als consument een verantwoordelijkheid.
