Betalende Facebook en Instagram liggen opnieuw bij de rechter

Sinds eind oktober biedt Meta de mogelijkheid om te betalen voor diensten als Facebook en Instagram. Meta voerde de ingreep uit zodat het ongestraft data kon blijven verzamelen van niet-betalende gebruikers. Kort voor de uitrol van het abonnement kreeg het bedrijf het namelijk aan de stok met regulatoren: het bedrijf zou namelijk gegevens verzamelen zonder expliciete toestemming van de gebruikers. Door een betaalplan in te voeren dekte Meta zich in: ofwel betaal je 10 tot 13 euro om niet gevolgd te worden, of je doet dat niet. In het tweede geval geef je Meta toestemming om je gegevens te verwerken en (gerichte) reclame te tonen, luidt de redenering.

Kritiek

Op die ‘Pay or Okay’-redenering kwam al heel wat kritiek, niet in het minst van privacyorganisaties zoals noyb. Daar klinkt het dat de kosten niet in verhouding staan tot de inkomsten die Meta misloopt. De organisatie claimt verder dat Meta de regels niet helemaal volgt: toestemming geven om gevolgd te worden moet even makkelijk zijn als die toestemming weer intrekken. Een kostprijs van 10 tot 13 euro wordt door velen niet als “even makkelijk” beschouwd.

Nu krijgen de betaalplannen van Meta opnieuw kritiek, deze keer van privacyconsulent Alexander Hanff. Hanff beschrijft bij The Register hoe Meta inmiddels niet meer om toestemming vraagt bij gebruikers. Anders gezegd: de pop-up die gebruikers liet kiezen om te betalen of niet, verschijnt niet meer. Volgens de consulent vormt dat een inbreuk op het Europees recht. Dat stelt namelijk dat gebruikers zélf keuzes moeten kunnen maken, en dat deze niet op voorhand ingevuld mogen worden.

Op voorhand ingevuld

Dat lijkt nu wel te gebeuren. Hoewel het merendeel van de regelmatige Facebook- of Instagram-gebruikers de pop-up wel zag verschijnen, zijn er een hoop gebruikers die de diensten minder vaak bezoeken. Wie de pop-up daardoor niet eerder zag verschijnen, krijgt die nu ook niet meer te zien. Facebook en Instagram vullen de vraag nu automatisch in. Gebruikers krijgen automatisch advertenties te zien, tot ze zelf actief op zoek gaan naar de betaaloptie.

Die aanpak zou illegaal zijn, waardoor Hanff de zaak naar de Ierse Data Protection Commission bracht. Dat orgaan reageerde nog niet op de zaak. Meta reageerde al wel. Het bedrijf houdt vol dat gebruikers de keuze voorgeschoteld krijgen. Wie nog geen keuze maakte krijgt gewoon reclame te zien. Wel zegt Meta dat gegevens van die gebruikers niet gebruikt worden om advertenties te tonen. Daardoor zitten de gebruikers in een soort tussenpositie: ze krijgen advertenties te zien, maar niet op basis van hun gegevens.

Of de aanpak van Meta dan nog illegaal is, zal de DPC moeten beslissen. Onzeker is bovendien of deze eigenaardige situatie zal blijven voortduren en voor hoelang. Over hoeveel gebruikers het precies gaat is ook niet geweten.