Dossier Solid: “Het internet is weer van ons”
We zouden ons geen leven meer zonder het internet kunnen voorstellen. Het worldwide web is vandaag de dag onze voornaamste bron van informatie, werk, ontspanning en sociaal contact. Door de uitvinding van mobiele apparaten zoals de smartphone en tablet zijn we ook altijd en overal verbonden. Hoewel het internet ons mooie dingen heeft gegeven, is er ook iets structureel mis in de manier waarop het worldwide web georganiseerd is.
De bedrijven achter de online platformen die we gebruiken vragen onze data op om die te verhandelen aan adverteerders, alsof we koopwaar zijn. Als internetgebruikers weten we eigenlijk totaal niet waar onze data bewaard staat en bij wie die allemaal terecht komt. We staan machteloos als cybercriminelen door de beveiliging van die bedrijven breken en onze data stelen. In onze afhankelijkheid van digitale platformen hebben we de sleutels van onze online identiteit afgestaan aan een groep bedrijven die de touwtjes van de maatschappij strak in handen houdt. Facebook kent je beter dan je eigen familie, zegt men weleens.
Verandering dringt zich op. Al vijf jaar lang probeert het opensourceproject Solid (een afkorting voor Social Linked Data) de verhoudingen in de digitale wereld opnieuw gelijk te trekken door het internet te ‘decentraliseren’. De sleutels van het beheer van persoonlijke data moet liggen bij degene die die data afstaat. Hoe probeert Solid die doelstelling waar te maken?
De vader van het world wide web
De bezieler van het Solid-project is niemand minder dan de vader van het world wide web: Sir Tim Berners-Lee. Hoewel Berners-Lee lang niet dezelfde bekendheid en persoonlijk fortuin geniet zoals hedendaagse techcelebrities genre Mark Zuckerberg, Elon Musk en wijlen Steve Jobs, heeft de Britse computerwetenschapper een zeer belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het internet zoals we het vandaag kennen. Daarvoor gaan we terug naar 1989.
Berners-Lee is dat jaar als softwareconsultant werkzaam bij CERN, een onderzoeksinstituut rond kernfysica. Hij ziet dat het uitwisselen van informatie tussen internationale organisaties zeer inefficiënt verloopt. In samenwerking met zijn Belgische collega Robert Calliau, hier mogen we gepast chauvinistisch zijn, schrijft hij een voorstel uit voor ‘een hypertext database met getypte links’ om computers over het internet (dat dan al dertig jaar bestaat) aan elkaar te koppelen. Het systeem geeft hij de naam ‘World Wide Web’. Een vaag maar interessant idee, vindt de baas van Berners-Lee. Hij ontwikkelt ook de nodige HTTP- en HTML-codes en de eerste vorm van een internetbrowser om zijn idee praktisch werkbaar te maken. In 1993 maakt CERN de code van Berners-Lee publiek en royaltyvrij beschikbaar aan software-ontwikkelaars; het open world wide web is geboren. Leuk weetje: onlangs veilde Berners-Lee zijn originele code.
De eerste versie
In 1994 sticht hij aan de universiteit van Massachusets het World Wide Web Consortium. Als hoofd van dit onderzoeksinstituut kan Berners-Lee de verdere ontwikkeling van zijn geesteskind vanaf de eerste rij meemaken. Hij geraakt echter misnoegd over de richting die het world wide web gaandeweg inslaat. Internetbedrijven zoals Google en Facebook beginnen het internet te monopoliseren, wat indruist tegen de filosofie van een open wereld waaruit het world wide web ontstaan is.
In 2009 heeft hij er genoeg van. Hij gaat een samenwerking aan met de Britse regering om data toegankelijker te maken op het web. Datzelfde jaar sticht hij het World Wide Web Foundation en begint hij ook steeds aanweziger te worden in de publieke ruimte om te pleiten voor een gedecentraliseerd en neutraal web. Achter de schermen zet hij de designlijnen uit voor een opensourceplatform waaruit Solid zou voortkomen. Daarbij krijgt hulp van onderzoekers uit Oxford University en Qatar. Op 10 augustus lanceert een eerste versie van het Solid-softwareplatform.
Solid Pods
Maar hoe zit Solid nu precies in elkaar? Solid is in essentie een softwareprotocol dat ontwikkelaars kunnen gebruiken om hun applicaties op te bouwen. Het World Wide Web Consortium stelt de licenties van de software als een opensource ter beschikking voor ontwikkelaars. Om tot de Solid-community te mogen toetreden, moeten applicaties aan strenge voorwaarden voldoen (zie kader voor meer informatie). Het grote verschil tussen een Solid-applicatie en een klassieke webapplicatie is wat er gebeurt met jouw gegevens als je deze hebt ingegeven om een account te maken.
In plaats van jouw persoonlijke data over te hevelen naar een datacenter dat ergens afgelegen op deze aardbol staat, komen alle gegevens volledig in jouw handen terecht. Je bewaart je data in een Solid Pod, een soort digitale datakluis. De data in je eigen persoonlijke databubbel kan enorm divers zijn, van ongestructureerde persoonsgegevens tot gestructureerde documenten die je nu zou bewaren in Google Drive of Dropbox. Gebruikers zijn vrij om zoveel mogelijk Pods aan te maken als ze willen. Meerdere Pods worden samengebracht in een Solid Server. Het beheer van de Pods komt wel volledig in handen van de gebruiker zelf te liggen, tenzij die ervoor kiest het beheer van een gecertificeerde Pod Provider te laten. Er is op heden slechts een zeer beperkt aantal Pod Providers voor handen, waarvan slechts één voor de Europese markt. Wat je zelf doet, doe je beter.
De twee troeven die deze manier van dataopslag belooft zijn interoperabiliteit en veiligheid. In het Solid-ecosysteem is je data enkel en alleen gekoppeld aan je identiteit (WebID) en niet aan de Pod waar de gegevens in bewaard staan. Bijgevolg zijn jouw gegevens dus ook niet beperkt tot de databank van de appontwikkelaar. Verschillende applicaties kunnen gebruik maken van dezelfde gegevens. Dat principe heet Linked Data. Op de enkele voorwaarde dat de beheerder van de Pod, jij dus, hen daar ook de toegang toe heeft gegeven. Een belangrijk uitgangspunt van het Solid-protocol is dat de gebruiker volledig zelf beslist welke gegevens hij/zij deelt met welke personen of partijen. Dat moet leiden tot een wederkerige wisselwerking tussen applicatie en gebruiker waar beide partijen beter van worden. Geen verwarrend privacybeleid meer. Jouw data is jouw keuze.
Zorgt Solid voor een kentering?
Op papier klinkt het allemaal heel mooi, maar hoe serieus moeten we Solid nu echt nemen? Sinds het Cambridge Analytica-schandaal ontplofte zijn we wel veel bewuster beginnen omgaan met digitale privacy. We zijn ons nu meer bewust dat we ‘betalen’ met onze gegevens om internetdiensten gratis te mogen gebruiken en welke gevolgen dat voor ons kan hebben (indien je nog niet helemaal mee bent, raden we je documentaire The Social Network op Netflix aan). Ook overheden beseffen dat het anders moet; de Europese GDPR-wetgeving vormde een grote stap richting meer transparantie, al bezorgt de uitvoering van de wet internetgebruikers vooral veel frustraties. Er is nood aan een systeem dat privacybeheer en gebruiksvriendelijkheid in evenwicht brengt. Solid lijkt aan veel van die veranderende privacywensen te kunnen voldoen.
Het is echter nog te vroeg om de slaagkansen van Solid te kunnen beoordelen. Wil Solid tot de norm uitgroeien, dan zullen Berners-Lee en zijn kompanen appontwikkelaars moeten kunnen overtuigen dat hun opensourceplatform de toekomst van het internet is. Daar wringt voorlopig nog wat het schoentje. Er zijn al wel enkele tientallen applicaties die opgebouwd zijn uit het Solid-protocol maar daar zitten nog geen grote namen tussen.
Privacyrevolutie
Een verwoed schaker zal misschien al eens een partijtje Solid Chess gespeeld hebben, maar anders achten we de kans klein dat je al eens in aanraking bent geweest met een Solid-applicatie. De applicaties zijn ontworpen door en voor Github-hobbyisten en liefhebbers van opensourcetechnologie. Wie geen gevorderde IT-kennis heeft, weet op dit moment niet wat aan te vangen met een Solid Pod. Het zou ook niet realistisch zijn om te verwachten dat de gevestigde internetwaarden meteen mee op de kar springen. De ideologie van Solid gaat immers volledig tegen hun businessmodellen in. Zij zullen als het écht moet wel zelf een systeem uit de hoed toveren dat iets meer de gulden middenweg zoekt tussen hun eigen belangen en die van hun gebruikers.
Op die privacyrevolutie zullen we dus nog even moeten wachten. Solid is een interessant idee, maar de uitvoering is voorlopig nog vaag. Maar zei men dat ook ooit niet over het idee van het world wide web? De privacyoorlog is zeker nog niet gestreden. Als het project slaagt in haar doelstellingen, zal het world wide web er helemaal anders uitzien.
