13 maart 2019 17:48

Verleng de levensduur van je computer met een vervroegde lenteschoonmaak

Je zou kunnen stellen dat hardware altijd een beperkte levensduur heeft, en dat je na verloop van tijd simpelweg gedag moet zeggen tegen je computer. In deze cursus vind je tips om de levensduur van je laptop of desktop een ‘boost’ te geven.

Een laptop of desktop verdient ook aandacht – het moge wel duidelijk zijn dat deze geen oneindige levensduur hebben als je in de loop van zijn levensduur geen onderhoud uitvoert. Dat klinkt misschien vreemd, maar een auto gaat ook niet eeuwig mee zonder onderhoud. Nu zijn laptops en desktops wel zo ontworpen om onderhoudsvriendelijk te zijn, om het maar in ‘tuintaal’ neer te zetten. Er zijn echter wel bewegende onderdelen aanwezig in de vorm van de koeler(s) en harde schijf – bij de laatste kan je geen specifiek onderhoud uitvoeren, maar de harde schijf in de gaten houden, is mogelijk net zo belangrijk. Ook zijn er de onderdelen die niet bewegen, maar toch wel aandacht vereisten als je ze veel gebruikt. Dat hoeft dan de levensduur van het specifieke onderdeel niet te verlengen, maar het zou er zomaar voor kunnen zorgen dat je een vroegtijdige dood van je laptop en/of desktop kan uitsluiten.

Even stofzuigen, en nog wat meer stofzuigen

Veel bewegende onderdelen zitten er gelukkig niet meer in laptops en desktops – steeds vaker worden harde schijven (Hard Disk Drive, HDD) met een draaiende schijf ook vervangen door Solid State Drives (SSD’s). Wat beweegt er nu verder nog in je laptop en desktop? Juist, de koeling voor de computer. Er zitten natuurlijk wel grote verschillen tussen desktops en laptops; want, waar een laptop vaak van een enkele fan voorzien is, gaat dat niet op voor een desktop. Om desktops goed koel te houden heb je meerdere fans nodig. Meestal zitten fans bij een laptop aan een van de zijkanten, waardoor koele lucht in aanraking komt met heatpipes in de laptop: de heatpipes vervoeren de ‘kou’ vervolgens naar de onderdelen in je laptop.

Bij een desktop zijn er voor verschillende onderdelen verschillende fans, al is het maar omdat vaste computers krachtigere onderdelen bevatten die in veel gevallen ook meer warmte produceren. Als deze fans eenmaal geblokkeerd zijn, zal je dit ook daadwerkelijk merken aan de snelheid van je computer, extra warmte zorgt er namelijk voor dat de componenten minder hard kunnen werken. Ga je in zulke gevallen grafisch zware taken uitvoeren, of juist taken die de processor aan de tand voelen, dan zal je al snel merken dat er sneller naar beneden teruggeschakeld zal worden om onder een thermisch plafond te blijven.

Wat is zo’n thermisch plafond nu? Nu heeft dat een uitgebreide betekenis, maar in het kort is het de temperatuur waarbij het systeem zichzelf gaat beschermen. Hoge temperaturen zijn op de lange termijn namelijk schadelijk voor je componenten – al hebben vooral processoren en grafische kaarten last van hoge temperaturen. Overigens, het mag ook wel vermeld worden dat de meeste andere hardware, zoals RAM-geheugen en het opslaggeheugen, toch niet actief gekoeld worden in een laptop.

In die gevallen maakt het dus ook minder uit of de fans wel of niet zijn uitgezogen – al zorgt een hogere temperatuur van de processor en grafische kaart wel tot een algemeen hogere temperatuur in de behuizing, wat dan weer effect kan hebben op het geheugen. Hoe hoog het thermisch plafond ligt, verschilt per systeem, vaak is dit gekoppeld aan de temperatuur van de processor en grafische kaart.

In het geval van Intel-processoren ligt de maximale temperatuur op 105 °C. Om te voorkomen dat de temperatuur zo ver kan stijgen, is het belangrijk om minimaal eenmaal per jaar je laptop en desktop uit te zuigen. Voor de laptop is het snel en gemakkelijk om vuil en stof te verwijderen door een stofzuiger op de fan te zetten – op de plek waar normaliter de warme lucht voorbijraast.

Gaat het om een desktop, dan is het beter om de zijpanelen van de desktop ervan af te halen – mits dit mogelijk is, bij voorkeur haal je de desktop even van zijn locatie om hem grondig schoon te kunnen maken. Als je het zijpaneel van de kast eraf hebt genomen, is het handig om even te inspecteren of je alles gemakkelijk schoon kan maken, of dat er mogelijk wat kabels losgemaakt moeten worden. In dat geval kan je gerust alles noteren op papier, zodat je later ook weer weet waar alles gemonteerd moet worden. Als dat klaar is, dan begint het wegzuigen van stof van de fans in de computer. In de meeste gevallen is dat jarenlang niet gedaan bij desktops, dus als je schrikt van de hoeveelheid stof… het is haast ‘standaard’, helaas. Controleer ook de voeding van je computer op stof.

De voeding is het kastje binnenin de desktop waar alle stroomkabels vandaan komen. Aan de achterkant van veel desktops zit daar een fan, die je het beste ook even uit kan zuigen – zorg er dan wel voor dat deze geen stroom meer ontvangt, luchtstromen kunnen statische elektriciteit veroorzaken; dit kan weer schadelijk zijn voor de onderdelen in de computer. Als alles eenmaal schoon is, dan kunnen de kabels terug en ook de zijpanelen kunnen weer geïnstalleerd worden. Als je de computer of laptop nu op zou starten, dan zullen de temperaturen waarschijnlijk (een stuk) lager uitvallen. Is dit niet zo, dan is er mogelijk een probleem met de fans, of een ander probleem – dat is helaas vanop afstand niet gemakkelijk te zien.

Controleer je harde schijf

Naast de fans van je computer is er nog een draaiend onderdeel – de harde schijf van je computer. Net noemde ik al even dat er steeds vaker een SSD in een laptop of desktop zit – maar vaak wordt deze nog wel bijgestaan door een HDD, met draaiende schijven, om in behoeften voor extra opslag te voorzien. Het nadeel is dat HDD’s een relatief ‘beperkte’ levensduur hebben, dat komt door de disks die na verloop van tijd het lootje leggen. Een gemiddelde harde schijf heeft een levensduur van vijf jaar, afhankelijk van hoeveel uur de harde schijf aan heeft gestaan. CrystalDiskImage kan de helpende hand zijn, in die tool kan je namelijk alle informatie over je harde schijf terugvinden, het werkt overigens ook voor SSD’s. Want, ook al heeft een SSD geen bewegende onderdelen, er ontstaan bij SSD’s sneller slechte sectoren.

Vanaf deze sectoren is het niet mogelijk om data af te lezen – in sommige gevallen kan dit er zelfs toe leiden dat je data in zijn geheel kwijtraakt. Daarom dat het heel belangrijk is om ook CrystalDiskImage in de gaten te houden – vooral als je rare geluiden vanaf je HDD waarneemt, is het belangrijk om te kijken naar deze statistieken. Toont de harde schijf een hogere temperatuur (boven de 60-65 graden), dan kan het wel eens tijd zijn om data over te plaatsen naar een ander opslagmedium en de schijf te vervangen. Dit hoeft niet eens zo duur meer te zijn – een 1 TB SSD is inmiddels al aan te schaffen voor zo’n 160 euro.

Ik wil als laatste nog een toevoeging doen voor alle eigenaren van laptops. De batterij, dat ding onderin je laptop om stroom te voorzien aan componenten in je laptop, juist: die hoeft niet de gehele dag aan de oplader. Het beste is om de laptop aan de oplader te leggen bij 15 procent, en deze er weer uit te halen rond de 90 procent. Zo voorkom je het fenomeen van een luie accu, waardoor deze op lange termijn op kan zwellen, of juist geen meer stroom vast kan houden.