Elon Musk: een atypische leider
Leiders stuwen hun organisatie naar een hoger niveau door hun medewerkers te inspireren en te motiveren. Dat kunnen ze enkel en alleen maar bereiken als ze zelf een voortrekkersrol opnemen binnen de organisatie. ‘Leading by example’, het is een oud cliché, maar wel eentje dat sluit als een bus. Al wie ooit in een leidinggevende functie gestaan heeft – zij het in een bedrijf, studentenvereniging of sportclub – weet dat een van de eerste uitdagingen het zoeken van je eigen leiderschapsstijl is. Deze is een product van je persoonlijkheid, maar ook de structuur en de mensen binnen je organisatie zullen deze mee vorm geven.
Ben je jezelf volop nog aan het ontdekken als leider, dan kan het misschien inspirerend zijn om te analyseren hoe de meest succesvolle leiders van deze generatie het aanpakken. In deze case study nemen we de leiderschapsstijl van Elon Musk onder de loep. Musk is tegelijkertijd een van de meest succesvolle ondernemers en meest controversiële figuren van 2022. Hoe is hij aan de top gekomen en hoe zorgt hij ervoor dat miljoenen mensen hem zo blindelings verafgoden?
Biografie
Wie is Elon Musk? Elon Musk is op 28 juni 1971 geboren in de Zuid-Afrikaanse stad Pretoria, als zoon van een Canadese moeder en Zuid-Afrikaanse vader. De afkomst van Elon Musk is niet onbesproken; zijn vader was ooit mede-eigenaar van een smaragdmijn in Zambia. Een liefde voor technologie zat er bij Musk al op jonge leeftijd in. Hij kreeg een Commodore VIC-20 voor zijn tiende verjaardag en leerde zichzelf daarop programmeren. Ook bleek dat Musk al op heel jonge leeftijd een neus voor ondernemen had. Op zijn twaalfde sloot hij zijn eerste businessdeal. Hij verkocht een zelf ontwikkelde videogame voor 500 dollar. In 1989 verkrijgt hij het Canadese burgerschap om in Canada te gaan studeren. Op 24-jarige leeftijd heeft hij een bachelordiploma Natuurkunde en Economie op zak. Vanaf dan stort hij zich volledig op het ondernemerschap.
In 1995 richt hij samen met zijn jongere broer Kimbal, zelf ook een geboren ondernemer, het internetbedrijf Zip2 op. Het bedrijf specialiseert zich in het ontwikkelen van stadsgidsen en het verkoopt haar diensten aan kranten zoals The New York Times. Musk wilde CEO van dit bedrijf worden, maar wordt uiteindelijk bij een overname van Compaq uitgekocht voor een bedrag van 22 miljoen dollar. In 1999 richt hij het online betaalplatform X.com op, dat nadien zou samengaan met PayPal. Wanneer eBay PayPal overneemt in 2002, levert dat hoofdaandeelhouder Elon Musk nog eens 165 miljoen dollar op. Die kapitaalsinjectie biedt Musk de middelen om zijn volgende projecten op te zetten. Hij heeft namelijk één grote droom: een kolonie op de planeet Mars stichten. Om dat doel te bereiken, richt hij in 2002 het ruimtevaartbedrijf SpaceX op. De droom van Musk is nog veraf, maar SpaceX doet natuurlijk veel meer dan dat. Met het Starlink-project heeft het bedrijf een satellietennetwerk uitgebouwd om een globaal stabiel internetwerk te creëren en SpaceX voert commerciële ruimtereizen uit.
Het bekendste bedrijf van Musk is ongetwijfeld de fabrikant van elektrische wagens Tesla, dat hij in 2003 stichtte. Aanvankelijk hield Musk zich binnen Tesla meer op de achtergrond, maar toen het bedrijf dreigde te verzuipen in de financiële crisis, nam Musk de touwtjes strak in handen. Met succes, want lanceringen van de Model S en de Model X zorgden ervoor dat Tesla ook eindelijk commercieel kon doorbreken. Vandaag de dag is Tesla een gezond en winstgevend bedrijf dat kwartaal na kwartaal sterke resultaten neerzet en blijft groeien op de beurs. Alsof SpaceX en Tesla runnen nog niet genoeg was, is Musk ook de grote man van Neuralink en The Boring Company.
Er is één constante in zijn ondernemerscarrière: wat Elon Musk aanraakt, verandert (uiteindelijk) in goud. Het bekende magazine Forbes schat zijn vermogen op 246,7 miljard dollar. Dat maakt van Elon Musk volgens het magazine de rijkste man ter wereld. Al is ‘meest waardevolle’ een correctere omschrijving, want een groot deel van zijn vermogen bestaat uit aandelen in zijn bedrijven.
Koning van sociale media
Hoe doet hij het toch? Veel van het succes van Musk kan toegeschreven worden aan het goddelijke aura dat rond zijn persoon hangt. Elon Musk is niet gewoon een CEO van een bekend bedrijf, hij is een hedendaagse ‘tech-celebrity’. Volgens cijfers van de Amerikaanse overheid kent 91% van de Amerikaanse burgers zijn naam, waarvan 41% een positieve mening heeft over hem. Enkel Bill Gates geniet als techfiguur meer bekendheid bij het grote publiek. Vooral jongere generaties bewonderen hem. Maar ook in België weet ondertussen bijna iedereen wel wie Elon Musk is. Door de beroemdheid van Musk is het onmogelijk om zijn bedrijven nog los te koppelen van hem. Je zou kunnen zeggen dat de CEO groter is dan zijn bedrijven. Normaal geen aan te raden situatie, maar Musk zet de regels naar zijn hand.
De populariteit van Musk is een direct gevolg van de manier waarop hij zich aan de buitenwereld presenteert. Elon Musk komt over als charismatisch, intelligent, innovatief, creatief en humoristisch. Hij is ook sterk aanwezig op sociale media, met Twitter in het bijzonder. Daar heeft hij ondertussen 91,1 miljoen volgers die werkelijk aan zijn lippen hangen. Via dat medium communiceert hij op een zeer toegankelijke en open manier over de laatste updates van zijn verschillende bedrijven. Hij gaat in gesprek met zijn volgers en tussendoor kan er eens een grappige meme tussen. Het is een heel andere stijl dan we gewend zijn van CEO’s die zich vaak beperkten tot voorgekauwde statements. Zo komt Musk over als een man die down-to-earth is en niet in een ivoren toren leeft. Die ‘coole’ reputatie straalt hij ook over op zijn bedrijven.
Die nauwe samenhang tussen Musks populariteit en die van zijn bedrijven kan soms ook wel nefast zijn. De tweets van Elon Musk blijven niet zonder gevolgen. Hij is niet vies van verbale steekspellen op sociale media waarbij hij soms wel eens te ver gaat. Ook laat hij zich openlijk uit over de aandeelkoers van Tesla en met zijn onschuldig ogende tweets over de Dogecoin heeft al meermaals de cryptomarkt onderuit gehaald. Voor zijn losbandig Twittergedrag is hij al meermaals op de vingers getikt door de Amerikaanse overheid en het is zelfs zover gekomen dat Musk zijn tweets moet laten nalezen door een juridisch expert alvorens ze te publiceren.
Bezeten door succes
Ook binnenin zijn organisaties geniet Musk oneindig veel aanzien. Zijn leiderschapsstijl is gestoeld op vier componenten. Hoe speels hij soms mag overkomen, hij ziet zijn bedrijven misschien nog liever dan zijn eigen gezin. Musk zegt zelf dat hij geen vast bureau heeft; hij is altijd waar hij het hardst nodig is. Hij gaat wel eens over de schreef met zijn werkethos. In 2018 deed de Britse krant The Guardian uit de doeken dat hij er werkweken van 120 uur op nahoudt. Overnachten op zijn kantoor is geen uitzondering en wie een mail stuurt mag 24/7 een antwoord verwachten. Doordat Musk geen vast loon ontvangt, is zijn persoonlijk rijkdom verbonden aan het succes van zijn bedrijf. “Wanneer Tesla failliet gaat, ben ik zelf ook failliet”, zegt hij. Hij kan het zich geen seconde permitteren te verslappen. Het is de tol die hij betaalt voor zijn obsessieve drang naar succes.
Dat wil niet zeggen dat Musk alles alleen wil doen. Hij heeft een zeer adaptieve leiderschapsstijl, soms zelfs op de rand van impulsief, en wie voor Musk wil werken, moet risico’s durven nemen. Fouten zijn toegelaten bij Musk; hij stelt zijn werknemers gerust dat ze niet worden beoordeeld op hun mislukkingen, maar uit de lessen die ze daaruit trekken. Bedrijven als SpaceX en Tesla zijn ook niet zonder mislukkingen gekomen waar ze nu staan. Musk hecht veel belang aan het leerproces; groeien is voor hem constant willen leren. Belangrijk in dat leerproces is elkaar continu feedback geven. En ook dat heeft Musk begrepen. Hij nodigt zijn medewerkers regelmatig uit voor feedbacksessies, en hij verwacht ook zelf dat zijn medewerkers hem feedback durven geven. De openheid die hij naar de buitenwereld uitstraalt, is dus zeker niet gespeeld.
Machtsgreep bij Twitter
Dat brengt ons terug in 2022. Elon Musk heeft wellicht nu al voor de stunt van het jaar gezorgd door het socialmediabedrijf Twitter binnen te rijven voor een flink bedrag van 44 miljard dollar. Een som die hij voor 50% uit eigen zak zal betalen. Er is al veel inkt gevloeid over deze overname omdat mensen zich afvragen hoe Musk Twitter zal veranderen. Naar eigen zeggen wil hij de vrije meningsuiting laten regeren op het platform. Alles mag en moet kunnen gezegd worden. Maar ook dat lokt controverse uit. Zoals elk sociaal medium draagt Twitter de verantwoordelijkheid om haatspeech, extremistische uitspraken en desinformatie in toom te houden. Gaat Musk, die zelf nooit een blad voor de mond neemt, alle regels van tafel vegen?
Anderen vragen zich dan weer af of Musk het stilaan niet te hoog in zijn bol heeft gekregen. Als de overname afgerond is, zal Musk ook aan het roer komen te staan van Twitter. Hoe kan één man in staat zijn om vijf bedrijven te runnen, zeker iemand die zo dicht op alles wil zitten als Elon Musk? Zal hij door zijn nieuwe functie bij Twitter nog wel dezelfde tijd en passie kunnen steken in zijn andere projecten? Ook de financiering van de deal werpt vraagtekens op. Om de deal te financieren is Musk leningen aangegaan met zijn Tesla-aandelen, waardoor hij zijn belang nu noodgedwongen moet afbouwen. Er hangt plots een wolk van onduidelijkheid boven het succesvolle wagenbedrijf en dat doet investeerders twijfelen. Heeft Musk zichzelf overschat of is het juist zijn volgende meesterzet?
Elon Musk: geniaal of gestoord?
De Twitter-saga zal de verschillende kampen rond Elon Musk alleen maar verder uit elkaar drijven. De ene vindt hem een genie, de andere een gevaarlijke gek die aan de leiband moet worden gehouden. Neutrale meningen over Musk bestaan bijna niet meer. Wellicht is hij een beetje van beide. Musk belichaamt als geen ander de nieuwe standaarden voor leadership waarin openheid centraal staat. Hij heeft het beeld van de CEO veranderd en aangetoond dat ‘de baas’ dicht bij zijn mensen moet staan. Maar durf je in zijn weg naar succes te staan, dan zal hij venijnig uit de hoek komen. Hij doet wat hij wil en als het botst, dan botst het maar. Zijn invloed neemt met de dag toe en dat baart veel mensen zorgen.
Hoe je ook over hem denkt, je kan niet ontkennen dat het recept van Musk werkt. Op zijn atypische manier is hij uitgegroeid tot een van de meest succesvolle ondernemers van de 21e eeuw.
Dit artikel verscheen origineel op 7/11/2020. Laatst bijgewerkt op 06/05/2022.
